(Filmski klasici Britanskog Filmskog Instituta: '2001: Odiseja u svemiru' - BFI Film Classics: 2001: A Space Odyssey; Peter Krämer; Palgrave Macmillan, 2010, prvo izdanje/2012, reprint)
Korisne male, ilustrovane sveske Britanskog Filmskog Instituta (BFI) dužine između 20-30,000 riječi ušle su u 20. godinu objavljivanja i broje stotinak poznatih naslova (od nedavno su ovaj koncept obogatili i temama o znamenitim TV-serijama). Katkada se upošljavaju i poznati ljudi. Svesku o filmu Čarobnjak iz Oza potpisao je Salman Ruždi.
BFI sveske nisu korisne samo zbog nepretenciozne kritike, koliko zbog, generalno gledano, opširnijeg tretmana datog filma kroz njegov fizički postanak, tako da pomenuti vodiči mahom podsjećaju i na komentare tzv. eksperata na DVD kopijama starih, dobrih filmova.U ovom slučaju, teorija je samo nominalno bitna, dok prednost dobija daleko zanimljivija metamorfoza sjemena jedne priče u remek-djelo koje naposljetku imamo prilike da gledamo do besvijesti i smišljamo bezmalo konspirativne teorije o njegovim značenjskim vrijednostima.
Pored Hičkoka kome opus broji daleko više naslova, Stenli Kubrik je drugi reditelj čiji - ako je vjerovati teoriji, a i zavjeri - doslovno svaki kadar sadrži skriveni simbolizam (da bi više saznali o ovom fenomenu vidi dokumentarac, Room 237).
Na svu sreću, Kramerov BFI esej se ne zadržava na polju fantazmagorične dedukcije, već ide prirodnijim putem; od Kubrikovog interesovanja da se okuša u naučnoj-fantastici u eri tenzičnog Hladnog rata kad je svaki SF film bio nalik prethodnom, preko tvorbe Odiseje, do njenog svekolikog uticaja na američki, a time i svjetski film.
Najzanimljivije od svega jeste upravo putešestvije jedne naizgled banalne ideje do finalnog reza, gdje je lako uvidjeti da Kubrik svoj neviđeni i donekle i misteriozni uticaj da u potpunosti kontroliše produkciju skoro svakog svog filma koristi da bi se služio tipičnim književnim minimalizmom ne bi li završio sineastički projekat.
Odiseja svakako nije bila prvi njegov film gdje je najznačajnije intervencije u montaži reditelj odradio bukvalno u posljednjem trenutku. Naime, kroz njegov neurotično ozbiljan tretman SF teme saznaćemo mnogo više o njemu nego o samom djelu.
Zbog toga su Kubrikovi filmovi naposljetku namjerno nedorečeni i dvosmjerni, jer je, kao svaki dobar pisac, i te kako svjestan da (umjetnička) vrijednost svake poruke leži u njenom dvosmislu. Tako je Kubrik pisac ništa manje nego što je reditelj, a tada ne mislim da je istovremeno bio i scenarista ili koscenarista vlastitih filmova.
Naime, on je pisac kao što je i Vilijem Tekeri bio pisac, a njegovi filmovi gledaju se na isti način na koji se čitaju najveće knjige (većinom je svoje scenarije ionako pisao u prozi, a na filmovima je najviše sarađivao upravo sa pravim književnicima).
Bari Lindon (1975), vjerovatno njegov najbolji film, je takav projekat. Kubrikova adaptacija sigurno ulazi među deset najimpresivnijih scenarija u filmskoj eri.
Ruku na srce, činjenica da je Kubrikova očigledna distanca od filmskog svijeta, a ponajviše od ljudi, vremenom u medijima napravila od reditelja neku vrstu ludog naučnika i boema, nipošto ne drži vodu. Na koncu, čovjekov perfekcionizam sigurno nije bio za uzor, dok su poruke njegovih filmova nadasve jasne.
Natprosječno načitan kreativac koji toliko voli svoje mačke sigurno ima štošta toga reći o čovjeku i civilizaciji. Skoro fetišistički opčinjen istorijom i međuljudskim konfliktom, on se odvažio na korak da pronikne u naše najveće animalističke porive i ukaže na vječitu nestalnost besciljnih ljudskih emocija.
(Izvor:Vijesti)
