DANAS gotovo zaboravljeno istorijsko-geografsko ime Stara Srbija nosi u sebi svu dramatiku cijele srpske istorije, zapisao je Slavenko Terzić u uvodnim redovima kapitalne monografije "Stara Srbija, drama jedne civilizacije", koju su objavili "Pravoslavna riječ" i Istorijski institut Beograd.

Luksuzno opremljena i ilustrovana, na više od 600 stranica, ova knjiga se, po autorovim riječima, bavi jednom velikom temom srpske istorije 19. i 20. vijeka, i ima za cilj da ukaže na osnovne istorijske probleme Stare Srbije u posljednja dva vijeka (do razbijanja jugoslovenske države) koji su presudno opredijelili sudbinu ove zemlje.

- Među različitim viđenjima prostiranja ove zemlje čini nam se najmjerodavnije naučno mišljenje Jovana Cvijića da Stara Srbija obuhvata prostor Raške, Kosova i Metohije i Skopsko-tetovske oblasti. Osmanski Kosovski vilajet (1877-1912) kao administrativno-upravna jedinica obuhvatao je jezgro Stare Srbije, a nerijetko se moglo čuti da Stara Srbija obuhvata zapravo Kosovski vilajet - piše Terzić u predgovoru.

Čitalac saznaje da je ovaj pojam nastao odmah poslije formiranja Kneževine Srbije početkom 19. vijeka. Domaći i strani istraživači koriste taj naziv da označe istorijsko središte Srbije koje je nastalo pod osmanskom vlašću, razlikujući ga time od novoformiranog političkog jezgra u Šumadiji i okolnim oblastima, od "Nove Srbije" ili "političke Srbije" kako piše Cvijić.

Nijedna druga zemlja srpskoga naroda, po Terzićevim riječima, ne ilustruje tako uvjerljivo sudbinu Srba tokom posljednjih vjekova.

Sva iskušenja srpske istorije novijeg vremena - geopolitička, vojnostrategijska, društvena, kulturna, civilizacijska, religiozna, i sve to u širokom balkanskom i evropskom kontekstu, odjekivala su još snažnije i dramatičnije na prostoru Stare Srbije.

Velikoalbanski projekat etnički čiste "prirodne Albanije", prožet ideologijom fanatičnog šovinizma, unio je poput orkana pustoš u Staroj Srbiji.

Višedecjenijsko potiskivanje Srba uočljivo je i u Raškoj i u Skopsko-tetovskoj oblasti.

- Nastojeći da rekonstruišem na prvom mjestu politički ambijent i glavne ideje koje su pokretale događaje tokom posljednja dva vijeka, trudio sam se i da osvijetlim mentalitet, naravi i socijalnu psihologiju učesnika zbivanja.

Stara Srbija je nakon oslobođenja 1912. godine suočena sa snažnim osmanskim nasljeđem koje je u najvećoj mjeri obilježilo istoriju ovoga prostora u 20. vijeku.

Istovremeno, među Srbima je prisutna izvjesna pometnja istorijske svijesti u odnosu na temelje svog istorijskog života i poljuljana vjera u sebe - piše Terzić.

(Izvor:Večernje novosti)