Jasan pokazatelj toga jesu primjeri vojski širom svijeta koje sve češće demonstriraju robote opremljene oružjem, kao u slučaju robota kompanije Ghost Robotics koji je opremljen snajperskom puškom.

Vojni analitičar Nedžad Ahatović ističe da su tradicionalno postojale četiri polja ratovanja, odnosno ratovanje na kopnu, moru, te s napretkom tehnologije u vazduhu i u novije vrijeme u svemiru. S novim tehnološkim napredovanjima, dodaje on, otvorila se peta dimenzija, odnosno peti element ratovanja, informatičko-kibernetičkog ratovanja, koja će u narednom periodu biti trend, a koja će osim već danas prisutnih hakerskih jedinica koristi vještačku inteligenciju i robotizovane vojne snage.

On napominje da se na razvoju ovakvih tehnologija radi već duži niz godina, još od Pustinjske oluje početkom devedesetih godina prošlog vijeka, te da se svakodnevno ostvaruju napreci na tom polju. Predvodnici takvih napora su, kaže Ahatović, standardni igrači: Sjedinjene Američke Države, Rusija i Kina, iako i druge zemlje rade na razvoju vještačkih inteligencija i robota za vojne potrebe.

Dva su ključna razloga za razvoj ovakvih tehnologija: sprečavanje gubitaka na svojoj strani, uz povećanje gubitaka na protivničkoj strani, uz prije svega domoralizovanje suparničkih snaga.

“Teško se boriti protiv nezaustavljivog, nadmoćnog i neumornog protivnika”.

Veliki broj stručnjaka za vještačku inteligenciju iskazao je zabrinutost zbog ovakvih razvoja tehnologije, a ni šira javnost nije ravnodušna, prije svega zbog strahova da bi se mogli ostvariti scenariji iz filmova poput “Terminator”, gdje bi vještačka inteligencija mogla da se odmetne i konačno pokuša iskorijeniti čovječanstvo.

Milan M. Milosavljević, redovni profesor Elektrotehničkog fakulteta i Univerziteta Singidunum u Beogradu te specijalni savjetnik za vještačku inteligenciju u beogradskom Institutu Vlatakom, pojašnjava da je autonomnost vještačkih sistema podjednako predmet kako fundamentalnih, tako i  primijenjenih istraživanja u okviru AI-a.

“Ono što su dosadašnji rezultati ovih istraživanja pokazali je da se autonomnost može tretirati kao proces obučavanja u okviru mašinskog učenja. Kao što je bilo nezamislivo da vještački sistem može pobijediti svetskog prvaka u igri Go, koja je višestruko složenija od šaha, tako i sada izgleda prilično nezamislivo da robot snajperista može efikasno da djeluje u nepredvidivom okruženju. Osnovne paradigme i jednog i drugog sistema su gotovo identične, a razlike potiču u složenosti generisanja reprezentativnih obučavajućih skupova”.

Ono što može biti zastrašujuće u razvoju ovih borbenih sistema je fenomen transhumanog iskustva, ističe profesor Milosavljević.

Kao što je vještački sistem za igru Go napravio presudan skok u svom razvoju kada je prestao da se obučava na partijama koje su igrali ljudi, tako se može očekivati radikalni pomak kada ovi sistemi počnu da uče u direktnom suprostavljanju sa sličnim vještačkim sistemima, pojašnjava stručnjak za vještačku inteligenciju.

“Tako prikupljeno i kodifikovano iskustvo prevazilazi ljudsko i može biti ubojitije od naše mašte. Koliko su vodeće vojne sile napredovale u ovom smjeru, možemo samo da nagađamo.  Izdvojena finansijska sredstva za ove potrebe samo jedne zemlje, misli se na SAD, ne ulivaju nadu da će se stati na ovom putu bez povratka”.

To je jedan od ključnih razloga što čovjek nikada neće u potpunosti biti isključen iz vojnih operacija, kaže Ahatović.

“Uvijek će čovjek biti kontrolna komponenta, jer je nerealno očekivati da će se dopustiti da imate mašine sposobne za velika razaranja koje uključite pritiskom na dugme i prepustite joj da sama dalje sve radi”.

Čizma na terenu

Osim toga, niša ne može zamijeniti čizmu na terenu, ističe vojni analitičar. Nakon što napredna tehnologija omogući zauzimanje određene teritorije, ljudski faktor je taj koji će morao upravljati i djelovati na terenu. Iako je danas postalo uobičajeno da se ratovanje vodi na “daljinu” iz sigurnosti kontrolne sobe upravljanjem bespilotnih letjelica, to ne znači da ljudi neće biti i na prvoj liniji fronta.

“Čovjek će uvijek bit na frontu, bez obzira na razvoj tehnologije”.

Profesor Milosavljević se osvrnuo na zabrinutost zbog potencijalnog razvoja i korištenja samostalnih sistema vještačke inteligencije, ali i na moralnost korištenja vještačke inteligencije za potencijalna ubijanja ljudi.

On pojašnjava da strateški nuklearni sistemi vodećih zemalja, kao i napredni odbrambeni protuzračni sistemi već sada pokazuju određeni stepen autonomnosti, uslijed neophodnosti donošenja brzih odluka u promjenljivim borbenim scenarijima i situacijama.

“Osnovna prepreka u daljem razvoju autonomnosti je činjenica da borbeni sistemi deluju u nepredvidljivom neprijateljski raspoloženom okruženju i što pogrešne odluke mogu imati katastrofalne posledice. Podoblast teorije igara koja se zove mehanizam dizajn, integrisani senzorski podsistemi koji smanjuju neodređenost okruženja i složene računarske platforme koje mogu da podrže složene algoritme mašinskog učenja su dominantne karike u lancu sinteze efikasnih autonomnih borbenih sistema”, navodu stručnjak za vještačku inteligenciju, koji ne vidi prepreku u daljem razvoju svake od navedenih komponenti.

Pitanje etike

Redovni profesor Elektrotehničkog fakulteta i Univerziteta Singidunum u Beogradu te specijalni savjetnik za vještačku inteligenciju u beogradskom Institutu Vlatakom da je pitanje moralnosti razvoja vještačke inteligencije usmjereno u pogrešnom pravcu.

“Kao što sam više puta isticao u svojim akademskim predavanjima, tehnološka dostignuća su etički neutralna. Ona se mogu koristiti i za ljudsko opšte dobro i za destrukciju. Odluka je ne na tehnologiji, već na nama. Primjena vještačke inteligencije u vojne svrhe ubrzava spiralu nasilja i destrukcije. Ovome se može stati na put samo transformativnim silama koje oblikuju nova moralna i duhovna načela različita od ovih dosadašnjih zasnovanih na moći, dominaciji i produbljivanju nejednakosti. Možda će vještačka inteligencija u tom pogledu podstaći ove transformativne sile, koje nužno moraju biti planetarnih razmjera i voditi jednom novom homo sapiensu”, smatra profesor Milosavljević.