U Analizi Atlanskog saveza “Nova inicijativa na Zapadnom Balkanu”, navodi se da su Srbija, Albanija i Sjeverna Makedonija pronašle zajednički imenitelj u politički isforsiranoj formi regionalne saradnje koja bi, na pripremljenoj podlozi ranijih inicijativa, trebalo da putem ekonomske liberalizacije približi Zapadni Balkan evropskoj perspektivi.

U Analizi se dodaje da je Otvoreni Balkan politička inicijativa sa novim nazivom i ciljevima, bez jasno definisane mape puta, bez budžeta, mjerila i osoblja, odnosno ključnih komponenti koje definišu funkcionalnost jedne inicijative za regionalnu saradnju.

“Pri tome, zaključeni sporazumi puni su najava o novim privremenim rješenjima, prelaznim periodima, dodatnim protokolima, rješavanju budućih sporova”, kaže se u analizi.

Navodi se da iako postoji otvorena podrška i politički pritisak međunarodne zajednice da države Zapadnog Balkana, među kojima se nalazi i Crna Gora, prihvate ideju Otvorenog Balkana, prevashodno zbog zastoja u evropskim integracijama, nema sumnje da se u osnovi tog projekta nalaze političke namjere.

“U kojima su dobiti prepoznale tri zapadnobalkanske države – Srbija, Sjeverna Makedonija i Albanija”, ističe se u Analizi, koja je danas predstavljena u Podgorici.

Kako se navodi, skepticizam po tom pitanju i dalje postoji i kod predstavnika vlasti država Zapadnog Balkana koje inicijalno nijesu dio projekta – Crna Gora, Bosna i Hercegovina i Kosovo.

“U stručnoj javnosti su dometi inicijative najčešće tumačeni kroz prizmu političkih i ekonomskih in teresa država koje su njegovi pokretači, prvenstveno Srbije i Albanije”, kaže se u analizi.

Navodi se da je proces Mini šengena, odnosno Otvorenog Balkana, shvaćen najprije kao politički projekat dvojice zapadnobalkanskih lidera Aleksandra Vučića i Edija Rame, koji time nastoje da stvore supstitut za evropske vrijednosti i suštinsko približa vanje Evropskoj uniji (EU).

“Dodatno, ukidanje graničnih kontrola između država Zapadnog Balkana tumači se i kao uvod u ostvarivanje velikodržavnih ambi cija Srbije i Albanije, odnosno stvaranje privida da svi Srbi, odnosno Albanci žive u istoj državi”, kaže se u analizi, piše Mina, prenosi RTCG.

Ocjenjuje se da ostaje otvoreno pitanje i rizik koji ukidanje graničnih kontrola predstavlja za vladavinu prava i borbu protiv transnacionalnog organizovanog kriminala.

Pojašnjava se da bi otvaranje granica po principu koji predviđa inicijativa Otvoreni Balkan predstavljalo i sistemsko nazadovanje.

“S obzirom na to da je Crna Gora, u okviru Programa pristupanja EU, usvojila i sprovodi Strategiju integrisanog upravljanja granicom, koja je usklađena sa obavezama iz pregovaračkog procesa i ima za cilj prihvatanje standarda za usklađivanje sa sistemom integrisanog upravljanja granicom EU”, kaže se u analizi.

Dodaje se da EU i Sjedinjene Američke Države (SAD) pozitivno gledaju na svaki vid saradnje obično sukobljenih balkanskih država i da je takav je slučaj i sa ovom inicijativom.

“Međutim, treba istaći da je inicijativa Mini Šengen, a kasnije Otvoreni Balkan, pokrenuta upravo zbog zastoja u pregovorima Srbije, odnosno nemogućnosti da Sjeverna Makedonija i Albanija otpočnu pristupne pregovore sa EU”, kaže se u analizi Atlantskog saveza.

Oni dodaju da treba istaći i da je Otvoreni Balkan pokenut i zbog značajno smanjene prisutnosti Zapada u regionu Zapadnog Balkana od 2016. do 2020. godine.

Navodi se da je Crna Gora je do sada odbijala da se pridruži inicijativi, a razlog tome jeste postojanje istih ili sličnih regionalnih inicijativa, kao i veliki broj nedefinisanih pitanja koja prate ovu.

“Međutim, najavom formiranja manjinske vlade, ovo pitanje je ponovo aktuelizovano. Navodno, inicijativa Otvoreni Balkan nalazi se visoko u po litičkoj agendi potencijalne manjinske vlade”, kaže se u analizi.

Iz Astlantskog saveza podsjećaju da je pozitivno mišljenje o ovoj inicijativi nedavno dao i potpredsjednik Vlade Crne Gore Dritan Abazović i njegove partijske kolege iz Građanskog pokreta URA, kao i lider Socijalističke narodne partije Vladimir Joković.

Upoređujući razliku između CEFTA-e/Berlinskog procesa i Otvorenog Balkana, u analizi se navodi da se CEFTA, odnosno Berlinski proces, odvija pod pokroviteljstvom i u sarad nji sa EU, dok to nije slučaj sa Otvorenim Balkanom.

U analizi se navodi da inicijativa Otvoreni Balkan takođe ne pruža ništa novo ni kada je u pitanju fundamentalni princip poštovanja četiri temeljne evropske slobode.

“Putovanje samo sa ličnom kartom je nešto što inicijatori Otvorenog Balkana posebno ističu. Međutim, državljani Crne Gore već godinama mogu putovati sa ličnom kartom u sve ostale ze mlje Zapadnog Balkana”, kaže se u analizi.

Ističe se da je Otvoreni Balkan napravio značajan korak kada je u pitanju integracija tržišta rada.

“Saglasno Sporazumu o uslovima za slobodan pristup tržištu rada na Zapadnom Balkanu od 21. decembra 2021. godine, državljani ugovornih strana imaju pravo da se slobodno kreću, borave i rade na teritorijama drugih država ugovornica”, navodi se u analizi.

Iz Atlantskog saveza su podsjetili da odobrenje za slobodan pristup tržištu rada omogućava ostvarivanje prava na zaposlenje, bez potrebe pribavljanja dozvole za rad i dozvole boravka u državi prijema, uključujući i pravo na oslobađanje plaćanja taksi propisanih nacionalnim zakonodavstvom.

Ukazuje se da je trajanje boravka ograničeno na dvije godine.

U analizi se navodi da iako postoji otvorena podrška i politički pritisak međunarodne zajednice da države Zapadnog Balkana, među kojima se nalazi i Crna Gora, prihvate ideju Otvorenog Balkana, prevashodno zbog zastoja u evropskim integracijama, nema sumnje da se u osnovi ovog projekta nalaze političke namjere u kojima su dobiti prepoznale Srbija, Sjeverna Makedonija i Albanija.

Dodaje se da je posrijedi i očito preklapanje inicijativa, budući da je ovaj dio Balkanskog poluostrva već integrisan na istim osnovama kroz Sporazum CEFTA (2006), odnosno Berlinski proces (2014).

“Prema tome, legitimno bi bilo postaviti pitanje koje su to nove vrijednosti koje donosi ova inicijativa i za šta je to otvoren Otvoreni Balkan kao zase ban projekat čija realizacija ne zavisi od podrške evropskih partnera”, navodi se u analizi, piše Mina, prenosi RTCG.

U Atlantskom savezu pitaju zašto su lideri tri države spremni da sarađuju i ispunjavaju obaveze iz Berlinskog procesa kroz sopstvenu inicijativu koja nije pod okriljem EU.

“Kao jedan od odgovora nameće se teza o stvaranju unije balkanskih država, koja bi poslužila kao alternativa procesu evropskih integracija”, kaže se u analizi.

Navodi se da zagovaranje ideje da će Otvoreni Balkan značajno ubrzati proces evropskih integracija nije realna teza.

U Atlantskom savezu su naveli da pokušaj da se pristupanje EU svede na isključivo ekonomske aspekte može samo usporiti evropske integracije.

“U procesu pristupanja EU naglasak je na demokratizaciji društva, odnosno vladavini prava i usvajanju drugih demokratskih vrijednosti koje su u osnovi EU”, kaže se u analizi.

Dodaje se da u tim segmentima države Zapadnog Balkana stagniraju ili nazaduju i to je jedan od ključnih razloga za usporavanje integracionog procesa.

“Otvoreni Balkan u tom smislu može poslužiti Vučiću i Rami kao izgovor za izbjegavanje korjenitih promjena, prije svega u oblasti vladavine prava”, kaže se u analizi.

Zaključuje se da inicijativa Otvoreni Balkan nesumnjivo otvara vrata snažnijem uplivu trećih strana u region Zapadnog Balkana, piše Mina, prenosi RTCG.