Suvereno pravo Ukrajine da odabere spoljnopolitički pravac i napusti narativ o istorijskom i duhovnom jedinstvu sa Rusijom sudarili su se sa Putinovim konceptom države-civilizacije, definisanom kao protivteža (liberalnom, individualističkom, materijalističkom, trulom) Zapadu kao dominantnoj drugoj realnosti. Rezultat: denacifikacija Ukrajine i zaštita ruskog stanovništva od genocida koji nad njima navodno sprovodi (aktuelni) ukrajinski režim. Ruska agresija na Ukrajinu izazvala je dramatičnu promjenu u pristupu Zapada Rusiji i trasirala je put stvaranju novog svjetskog poretka. Specijalna vojna operacija (kako je u Kremlju nazivaju) ne samo što nije dobila obrise blickriga, kako je to planirano, već je je ujedinila evroatlantsku zajednicu.

Rusija godinama u regionu Zapadnog Balkana sprovodi svoju strategiju hibridnog djelovanja, posebno u odnosu na one države u kojima Srbija, kao ključni ruski partner, ostvaruje jak politički i vjerski uticaj – Bosnu i Hercegovinu gdje podržava secesionističku politiku, i Crnu Goru u kojoj Rusija preko domaćih eksponenata, te srpskih obavještajnih, paramilitarnih, parapolitičkih i crkvenih struktura pokušava da izazove nestabilnost kreirajući i eksploatišući unutrašnje krize, zastoje i disfunkcionalnost institucija.

U kontekstu rata u Ukrajini i periodu nestabilnosti, te očiglednog malignog stranog uticaja na dešavanja u Crnoj Gori, kojem pogoduju ambivalentni stavovi i pozicioniranje pojedinih političkih aktera čije su aktivnosti u značajnoj diskrepanci sa proklamovanim evropskim i evroatlantskim principima, postoji bojazan da bi Rusija putem svojih eksponenata upravo ovdje mogla da otvori novo krizno žarište u cilju skretanja pažnje sa sopstvenih aktivnosti i dobijanja manevarskog prostora.  Crna Gora u trenutnoj fazi, bez Vlade i funkcionalnih institucija, otvorena je za direktni ruski upliv i uticaj na političke tokove kroz njene proksije koji pokrivaju važne pozicije.

Pored zvaničnika iz Crne Gore i susjedstva koji rade u službi srpskog sveta, mnogobrojni aktivisti pritom negiraju crnogorski identitet i temeljne vrijednosti crnogorskog antifašizma. Gotovo identična retorika se ispoljava iz Moskve u pravcu Kijeva. Dok su Crnogorci Đilasova kopilad i produkt komunizma, Moskva Ukrajinu vidi kao Lenjinovu tvorevinu.  Ukrajina i Crna Gora su shvaćene kao antiruska, odnosno antisrpska tvorevina, uz konstataciju da su i jedna i druga država zasnovane i stvorene na mržnji, te da u kontinuitetu atakuju na Moskvu, odnosno Beograd.

Zvaničnici, ideolozi i mediji koji oportunistički povlađuju ruskom i proruskom raspoloženju vide multietničke, multikonfesionalne, građanske i antifašističke Ukrajinu i Crnu Goru kao prijetnje svojim velikodržavnim projektima – ruskom miru, odnosno srpskom svetu. Stvaranjem fiktivnog i vještačkog neprijatelja pravdaju se agresija i miješanje u unutrašnja pitanja suverenih država pod plaštom zaštite svog naroda. U Crnoj Gori se po toj matrici djeluje već duže vrijeme.

Za razliku od Evropske unije i društvenih mreža koji se snažno zalažu za zaustavljanje širenja ruske propagande ili bar ublažavanja njihovih efekata, u Crnoj Gori ona doživljava svoj procvat. U Crnoj Gori rusku propagandističku misiju u prvom redu obavljaju portali IN4S i Borba, prepoznati po širenju narativa i dezinformacija, precizno i dosljedno harmonizovanim sa stavovima zvanične Moskve. U trenutnoj situaciji ruske agresije na Ukrajinu IN4S i Borba svakodnevno objavljuju propagandne članke, kojima se veliča ruska moć i pravdaju ratna dejstva. 

Ne treba ispustiti iz vida ni Srpsku pravoslavnu crkvu, koja od 2020. godine igra važnu ulogu u formulisanju unutrašnjih pitanja Crne Gore, a djeluje u koordinaciji sa patrijarhom Kirilom iz Moskve i aminuje razaranja Ukrajine. Nedavne riječi mitropolita Joanikija su do kraja ogolile proruski i antidržavni karakter SPC u Crnoj Gori. To se pokazalo i u slučaju priznanja autokefalnosti Ukrajinske pravoslavne crkve kada se svrstala sa Moskvom, protiv vaseljenskog patrijarha.

Aktuelna globalna kriza nakon invazije Rusije na Ukrajinu potencirala je značaj crnogorskog članstva u NATO, ali je bacila i dodatno svjetlo na unutrašnje slabosti koje su odraz političke, nacionalne i socijalne fragmentacije i kontinuiranog upliva malignog uticaja spolja.  Nesumnjivo je da je rat u Ukrajini produbio polarizaciju u crnogorskom društvu, a činjenica da se na vlasti (iako u tehničkom mandatu) nalaze i snage privržene politici Vladimira Putina dodatno usložava aktuelni politički i bezbjednosni trenutak.

Imajući u vidu moguće negativne implikacije ruske invazije na Ukrajinu, ali i sve implikacije opsežne kampanje koja je proteklih nekoliko godina vođena prema Crnoj Gori iz Rusije i njenog ključnog partnera u regionu Srbije, ne može se isključiti mogućnost dodatnog usložavanja političkih, bezbjednosnih, ekonomskih i socijalnih prilika u Crnoj Gori.

Radi sprječavanja malignog uticaja i negativnih scenarija koji se u posljednje vrijeme nagovještavaju od ključnih ruskih proksija u Crnoj Gori, potrebna je hitna reakcija svih demokratskih struktura društva koje svoj politički aktivizam baziraju na evropskim i evroatlantskim vrijednostima i koje izvjesno čine preovlađujući dio političkog spektra u Crnoj Gori. To bi podrazumijevalo nekoliko neodložnih poteza većine u parlamentu koja je formirana nakon izglasavanja nepovjerenja vladi Zdravka Krivokapića koji bi doprinijeli stabilizaciji prilika i stvorili pretpostavke za institucionalno rješavanje problema sa kojima se Crna Gora suočava.

U prvom redu potrebno je: 

1.Pronalaženje načina da se odblokiraju ključne crnogorske institucije, koje su u kompleksnom političkom, bezbjednosnom i ekonomskom trenutku  zarobljene od proruskih i prosrpskih predstavnika aktuelne parlamentarne većine, od prioritetnog je značaja kada je u pitanju dalja dinamika političkih i bezbjednosnih procesa u crnoj Gori;

2.Formiranje vlade spremne da se suoči sa realnim problemima crnogorskog društva u situaciji komplikovanja bezbjednosnih prilika na globalnom nivou na fonu ruske agresije na Ukrajinu. Politizacija i pitanja od drugorazrednog značaja za vitalne nacionalne interese poput potpisivanja tzv. temeljnog ugovora sa SPC, razmatranje priključivanja sve neaktuelnijoj inicijativi Otvoreni Balkan, popis stanovništva i sl., moraju biti  potisnuti u drugi plan kako bi se prioritet mogao dati snaženju napora za intenziviranje aktivnosti koje će doprinijeti odlučnom iskoraku Crne Gore ka članstvu u Evropskoj uniji;

3. Hitno usklađivanje politike sa Evropskom unijom koja se odnosi na zabranu rada ruskih medija koji šire prorusku propagandu, kao i suspendovanje medija u Crnoj Gori koji predstavljaju eho ruskih državnih medija i na taj način obustavljanje distribucije sadržaja kojima se šire manipulacije Kremlja i podržava ruska agresija na Ukrajinu. U Crnoj Gori rusku propagandističku misiju u prvom redu obavljaju portali IN4S i Borba, prepoznati po širenju narativa i dezinformacija, precizno i dosljedno harmonizovanim sa stavovima zvanične Moskve;

4.Potencirati privrženost NATO i pružiti nedvosmislene garancije saveznicima da je Crna Gora kredibilna i pouzdana članica, koja će pronaći institucionalne načine prevazilaženja unutrašnjih političkih i društvenih tenzija koji su posljedica političke, nacionalne i socijalne fragmentacije i kontinuiranog upliva malignog uticaja spolja. To podrazumijeva ozbiljnu i sveobuhvatnu reorganizaciju obavještajno-bezbjednosnog sektora i sektora odbrane, koji moraju biti uspostavljeni na principima zaštite strateških nacionalnih interesa države Crne Gore, kao i interesa međunarodnih organizacija kojima Crna Gora pripada ili čijem članstvu teži, u prvom redu NATO i EU. Postojeća kriza potencira značaj postojanja kredibilnih obavještajno-bezbjednosnih struktura koje neće tolerisati aktivnosti stranih agenata i koje će doprinijeti dugoročnoj stabilnosti Crne Gore i biti kredibilan partner međunarodnim partnerima i saveznicima iz NATO.

Autor: Digitalni forenzički centar