U posljednjih desetak godina protiv države Crne Gore investitori su pokrenuli nekoliko velikih arbitražnih postupaka pred inostranim sudovima. Izdvajaju se investicioni sporovi, koje su protiv države pokrenuli nekadašnji vlasnik Kombinata aluminijuma i Rudnika boksita, ruski oligarh Oleg Deripaska, Adiko banka, pravni tim Atlas grupe i njen vlasnik, odbjegli biznismen Duško Knežević i kompanija biznismena Petrosa Statisa ,,Adriatik propertis“, koja je zakupac hotela ,,Kraljičina plaža“, ,,Sveti Stefan“ i ,,Miločer“. Država je prethodnih godina dobila pravnu bitku protiv Deripaske i Adiko banke, dok arbitražni sudovi tek treba da se odrede o druga dva spora.

KAP i Rudnici boksita 

Vrhovni sud u Švedskoj odbio je krajem maja ove godine žalbu Olega Deripaske protiv Crne Gore kojom je tražio poništenje odluke Apelacionog suda iz prošle godine u vezi sa postupkom privatizacije Kombinata aluminijuma (KAP) i Rudnika boksita.

Iz Ministarstva ekonomskog razvoja i turizma je nedavno saopšteno da je, saglasno procedurama, taj predmet sada zatvoren osim za sprovođenje postupka za naplatu troškova u arbitraži i osporavajućeg postupka.

Parničnim postupkom protiv Crne Gore, pred Apelacionim sudom u Švedskoj, Deripaska je tražio izmjenu arbitražne odluke donesene u postupku iz 2016. godine, koja je takođe donesena u korist Crne Gore, zahtijevajući da se ona poništi.

Postupak je okončan u novembru prošle godine na način da je Apelacioni sud u Švedskoj donio presudu u korist Crne Gore. Apelacioni sud naložio je tada Olegu Deripaski da Crnoj Gori nadoknadi troškove postupka u ukupnom iznosu od 628,46 hiljada eura i 86,08 hiljada dolara.

Deripaska je 5. decembra 2016. godine na osnovu Sporazuma o stimulisanju i uzajamnoj zaštiti ulaganja (BIT) koji je zaključen između Savezne Republike Jugoslavije i Ruske Federacije, a u skladu sa UNCITRAL arbitražnim pravilima, pokrenuo protiv Crne Gore arbitražni postupak u vezi sa privatizacijom KAP-a i Rudnika boksita.

Deripaska je tvrdio da je Crna Gora prekršila više obaveza sadržanih u sporazumu.

Iako nije bila opredijeljena tačna vrijednost spora, prethodno je najavljivano da će biti zahtijevana naknada štete ne manja od 600 miliona eura.

Odluka Arbitražnog tribunala u ovom postupku donijeta je 15. oktobra 2019. godine, a tom odlukom je tribunal jednoglasno odlučio: da BIT između SRJ i Rusije nije primjenjiv na Crnu Goru, da prihvata prigovor nenadležnosti koji je istakla Crna Gora po tom osnovu i stoga, odbio nadležnost da odlučuje o tužbenim zahtjevima i dosudio sve troškove u ukupnom iznosu od 1,6 miliona eura u korist Crne Gore.

Iz Ministarstva ekonomskog razvoja i turizma su nedavno saopštili da Deripaska nije izvršio uplatu dosuđenog iznosa Crnoj Gori, u prethodnom periodu, te da se ovaj vladin resor opredijelilo da nastavi sa radnjama u cilju namirenja predmetnog potraživanja na način da se izvrši pretraga njegove imovine nad kojom bi se mogla izvršiti prinudna naplata. U međuvremenu, kako je saopšteno iz Ministarstva, nastupile su okolnosti koje su zaustavile ove aktivnosti, prvenstveno rat u Ukrajini i uvođenje sankcija Rusiji i njenim državljanima.

Porazi Deripaske 

Ne prihvatajući obaveze koje su proistekle iz pomenute odluke tribunala, Deripaska je 15. januara 2020. godine, u skladu sa odsjekom 36. švedskog Zakona o arbitraži podnio Apelacionom sudu u toj zemlji zahtjev za izmjenu arbitražne odluke donesene u postupku iz 2016. godine, zahtijevajući da se ona poništi. Apelacioni sud je prilikom procjene pravnog osnova Deripaske prihvatio argumente naše države i donio presudu u korist Crne Gore.

Ne prihvatajući ni presudu Apelacionog suda, Deripaska je pokušao podnijeti žalbu Vrhovnom sudu u Švedskoj i ista je odbijena, takođe u korist Crne Gore.

Deripaska i dalje odbija da dobrovoljno isplati iznose na koje je obavezan prethodnim odlukama arbitražnog tribunala i Apelacionog suda u Švedskoj i opstruira sudske postupke.

Deripaska je izgubio još dvije pravne bitke sa državom Crnom Gorom u vezi sa privatizacijom, poslovanjem i stečajem KAP-a, jer je prethodno dva arbitražna postupka pokrenula kiparska kompanija Deripaske, CEAC holdings limited, pri čemu jedan po osnovu bilateralnog sporazuma o zaštiti stranih investicija između Srbije i Crne Gore i Kipra, a drugi po osnovu ugovora o poravnanju iz novembra 2009. godine. U oba postupka su postupajući arbitražni tribunali odbijali CEAC-ove zahtjeve i dosudili Crnoj Gori troškove postupka.

Adiko banka

I u postupku Adiko banke protiv Crne Gore donijeta je odluka u korist države, koju je početkom ove godine objavio Međunarodni centar za rješavanje investicionih sporova (ICSID).

Adiko banka pokrenula je 2017. godine arbitražni postupak protiv Crne Gore, na osnovu ugovora o bilateralnom ulaganju između Austrije i bivše republike Jugoslavije. Banka je tada navela da je Zakon o konverziji kredita u švajcarskim francima (CHF) denominiranih u kredite u eurima iz 2015. godine, sa izmjenama i dopunama iz avgusta 2016, predstavljao kršenje međunarodnih zakonskih obaveza.

Crna Gora je 2015. godine donijela Zakon o konverziji kao rješenje velikih finansijskih poteškoća u kojima su se našli građani koji su bili suočeni sa naglim uvećanjima otplata po kreditima u švajcarskim francima, a nakon naglog rasta kursa švajcarskog franka u odnosu na euro u toj godini.

Prigovor Adiko banke je bio da su Vlada i zajmoprimci trebalo da preuzmu dio finansijskog rizika koji proizilazi iz fluktuacija valuta, kao i da je zakon nepravedno „projurio“ kroz parlamentarnu proceduru, bez propisnog razmatranja.

Postupak je počeo u septembru 2017. godine i činila su ga dva kruga pisanih podnesaka i saslušanja u Parizu u decembru 2019. Tribunal je donio odluku u novembru 2021, odbacujući sve tužbe protiv države i naloživši Adiko banci da isplati većinu troškova Crne Gore.

Tribunal je, kako je ranije saopšteno iz Ministarstva finansija, ocijenio da je Zakon o konverziji bio razuman i proporcionalan odgovor crnogorske države, sa ciljem ublažavanja finansijskih poteškoća koje trpe zajmoprimci kredita u švajcarskim francima.

Odluka, kako su kazali iz tog vladinog resora, predstavlja potpuno opravdanje postupanja Skupštine i Vlade u krizi kredita u švajcarskim francima.

Atlas grupa 

Pravni tim Atlas grupe i njen vlasnik Duško Knežević krajem 2020. godine poslali su zahtjev za arbitražu, čime je pokrenut arbitražni postupak protiv Vlade Crne Gore radi naknade štete.

Atlas grupa je pokretanje arbitražnog postupka obrazložila tvrdnjom da je došlo do kršenja međunarodnog ugovora između Crne Gore i Kipra o uzajamnom podsticanju i zaštiti ulaganja, a na osnovu arbitražnih pravila UNCITRAL.

Iz Atlas grupe ranije je saopšteno da Knežević traži 500 miliona eura obeštećenja.

Kneževićeva Atlas grupa traži isplatu štete od države Crne Gore koja je, kako kažu, nastala nezakonitim uvođenjem stečaja u dvije banke od strane

Centralne banke Crne Gore i nezakonitim postupanjem državnih organa u kompleksu Meljine u Herceg Novom.

Kneževića Specijalno tužilaštvo tereti za više krivičnih djela iz oblasti finansija, kao što su utaja poreza, pranje novca, korupcija. Protiv Kneževića u Crnoj Gori podignute su tri optužnice za organizovanje kriminalne grupe, pranje novca i zloupotrebu položaja u privrednom poslovanju.

Arbitraža će se voditi pred Stalnim arbitražnim sudom u Hagu. Vlada osporava navode pravnog tima Atlas grupe.

Prije godinu Vlada je izabrala arbitra u postupku ove investicione arbitraže.

Crna Gora je izabrala pravnika i stručnjaka za arbitražno pravo Bernarda Sepulveda Amora, koji je predsjedavajući arbitar pri Stalnom arbitražnom sudu. Sepulveda je bio sudija Međunarodnog suda pravde u Hagu od 2006. do 2015. godine, a bio je biran za potpredsjednika tog suda.

Sepulveda je, takođe, bio ambasador Meksika u Sjedinjenim Američkim Državama i Ujedinjenom Kraljevstvu krajem 80-ih godina prošlog vijeka.
S druge strane, arbitar Atlas grupe je Guido Santiago Tawil iz Argentine.

Adriatik propertis

Krajem 2021. godine kompanija biznismena Petrosa Statisa ,,Adriatik propertis“, koja je zakupac hotela „Kraljičina plaža“, „Sveti Stefan“ i „Miločer“, pokrenula arbitražni postupak protiv države Crne Gore pred Londonskim sudom za međunarodnu arbitražu.

Ova kompanija je te godine tadašnjem Ministarstvu ekonomskog razvoja, na čijem se čelu nalazio sada aktuelni predsjednik Crne Gore Jakov Milatović i kompanijama Budvanska rivijera, HTP Miločer i Sveti Stefan hoteli, podnijela zahtjev za arbitražu u skladu sa ugovorom o zakupu potpisanim 31. januara 2007. godine.

Predstavnici Adriatik propertisa su pokrenuli arbitražu protiv države jer nova vladajuća većina iz 2020. godine nije omogućila nesmetanu državinu turističkog kompleksa Miločer i Sveti Stefan, uključujući pripadajuću saobraćajnu infrastrukturu, Kraljičinu i plažu Sveti Stefan. Adriatil propertis i hotelski operater Aman su početkom ljeta 2021. godine zatvorili ekskluzivno ljetovalište, nakon što im nije dozvoljeno da plaže koje drže u zakup budu dostupne isključivo njihovim gostima. Toj odluci prethodio je incident sa mještanima Budve, među kojima je bio i tadašnji predsjednik Opštine Budva Marko Bato Carević, koji su u martu polomili zaštitnu ogradu na ulazu u Kraljičinu plažu, oštetili video nadzor, te napali radnika obezbjeđenja.

Nakon više narušavanja posjeda, rukovodstvo ,,Amana“ i ,,Adriatik propertisa“ su bili prinuđeni da zatvore grad-hotel ,,Sveti Stefan“ i Vilu ,,Miločer“.

U septembru prošle godine Međunarodni sud u Londonu odbio je privremene mjere kojom je država, uz argument zaštite javnog interesa Crne Gore, tražila da se hoteli otvore ove sezone.

Kompanija ,,Adriatik propertis“ gazduje hotelskim kompleksom Sveti Stefan – Miločer, shodno ugovoru o zakupu koji potpisan sa Vladom a verifikovan u Skupštini 2007. godine na period od 30 godina. Ugovor o zakupu ,,Svetog Stefana“ i ,,Miločera“ produžio se aneksom na još 12 godina, a sa HTP Miločer ugovor o zakupu hotela ,,Kraljičina plaža“ bio je na 30 godina, a aneksom je produžen na 90 godina.

Sveti Stefan hoteli 

I kompanija Sveti Stefan hoteli je krajem 2021. godine pokrenula arbitražni postupak pred sudom u Londonu protiv zakupaca hotela „Sveti Stefan“ i „Miločer“, preduzeća Adriatik propertis i Aman, kako bi zaštitila svoja prava iz ugovora, ali i kapital akcionara i imovinu društva. Kompanija Sveti Stefan hoteli nastala je izdvajanjem iz HG Budvanska rivijera.

Ta kompanija je na sjednici Odbora direktora u novembru 2021. godine donijela odluku o pokretanju postupka zaštite prava pred arbitražnim sudom u Londonu u skladu sa ugovorom o dugoročnom zakupu hotela „Sveti Stefan“ i „Miločer“ od 31. januara 2007. godine i aneksom I ugovora od 5. januara 2013, zaključenim sa preduzećem Adriatik propertis.

Iz menadžmenta kompanije Sveti Stefan hoteli su tada kazali da se nekorišćenjem imovine, koja u ovom slučaju predstavlja najljepši i najvredniji dio jadranske obale, progresivno umanjuje njena vrijednost.

Stoga je kompanija Sveti Stefan hoteli obavezna da preduzme radnje kojima bi se preduprijedilo nastupanje štete po društvo i imovinu.

"U tom pogledu, obratili smo se međunarodnom tribunalu sa sjedištem u Londonu, da na brz i efikasan način riješi sporna pitanja u vezi sa ispunjenjem ugovora i na taj način obezbijedi da Adriatik propertis i Aman poštuju ugovorne i zakonske obaveze koje se tiču upravljanja hotelima na Svetom Stefanu" naveli su ranije iz kompanije Sveti Stefan.

Oni su tada saopštili da su hoteli „Sveti Stefan“ i „Miločer“ ostali zatvoreni 2021. godine, kao i da postoje ozbiljne indicije da će se to desiti i 2022. godine, što se kasnije i desilo.

Iz kompanje Sveti Stefan hoteli su ranije objasnili da su prije usvajanja takve odluke preduzeli sve aktivnosti kako bi omogućili zakupcu da izvršava ugovorne obaveze shodno dogovorenim standardima poslovanja.

"U ranijem periodu, kompanija Sveti Stefan hoteli je sporazumnim putem pokušala da riješi sva otvorena pitanja u odnosu sa zakupcem i preuzimala je pravne radnje pred nadležnim organima u cilju zaštite prava zakupca iz ugovora – naveli su ranije iz kompanija Sveti Stefan hoteli.
Oni su istakli da su Sveti Stefan hoteli bili primorani da pokrenu postupak protiv arbitražni postupak protiv zakupca Adriatik propertis i Amana ,,cijeneći držanje zakupca tokom pregovora i neiskazivanje iskrene namjere za mirno rješavanje spora“.

Izvor:Pobjeda