Primjena izmjena i dopuna Zakona ličnoj karti počela je 30. marta 2020, kada je MUP počeo da izdavanje nove lične karate kao elektronske javne isprave.

Nešto ranije, 24. januara 2020, MUP je počeo da izdavaje pasoše treće generacije.

„U periodu od 24. januara 2020, do 25. septembra 2023. godine, broj crnogorskih državljana koji su podnijeli zahtjev za izdavanje pasoša, odnosno koji posjeduju novi pasoš izdat nakon stupanja na snagu gore pomenute odluke je – 194.821“, kazali su iz MUP-a.

Shodno izmjenama i dopunama Zakona o ličnoj karti, one koje su izdate prije 30. marta 2020. važiće do isteka roka njihovog važenja, a najkasnije do 30. marta 2025.

U dijelu koji se odnosi na važenje pasoša izdatih prije 24. januara 2020. važiće do isteka njihovog roka.

Pasoš se izdaje sa rokom važenja od 10 godina, dok se osobi mlađoj od četiri godine života, pasoš izdaje sa rokom važenja od dvije godine.

Iz MUP-a podsjećaju da je u toku prethodne godine organizovana kampanja za promociju značaja i upotrebe elektronskih ličnih karti u procesu digitalizacije za građane i biznis zajednicu u saradnji sa Ministarstvom javne uprave, pod pokroviteljstvom Ambasade Ujedinjenog Kraljevstva.

„Kampanja je imala za cilj podizanje svijesti o značaju i benefitima elektronske lične karte kako bi se doprinijelo većem korišćenju elektronskih usluga, povećanju digitalne pismenosti, kao i informisanosti o javnim uslugama koje su dostupne elektronskim putem“, kazali su iz MUP-a.

Napominju i da se starom, bolesnom i licu sa invaliditetom omogućava olakšan način podnošenja zahtjeva za upotrebu mobilne stanice radi uzimanja podataka za izdavanje lične karte.

„Ministarstvo preduzima sve neophodne radnje i aktivnosti, a kako bi animiralo građane, u cilju podnošenja zahjeva za izdavanje nove lične karte“, navode iz MUP-a.

Prednosti nove lične karte

Za razliku od još uvijek važeće lične karte, koja sadrži lične podatke (koji su laserski ugravirani i vidljivi na ličnoj karti), biometrijske i druge podatke, nova-elektronska lična karta sadrži i certifkate, i to: certifikat za elektronsku identifikaciju i certifikat za kvalifikovani elektronski potpis.

„Namjena certifikata za elektronsku identifikaciju jeste korišćenje ličnih identifikacionih podataka u elektronskom obliku koji jednoznačno određuju pravno lice, fizičko lice ili fizičko lice u svojstvu registrovanog subjekta, odnosno njegova primarna namjena je dokazivanje identiteta pri korišćenju dostupnih elektronskih usluga. U tom smislu, ista ima istu svrhu kao i vizuelna identifikacija. Cetifikat za kvalifikovani elektronski potpis služi potpisivanju digitalnim putem i u tom smislu ima istu pravnu snagu kao svojeručni potpis, iz čega proizilazi da se mnoge administrativne i druge obaveze mogu obaviti digitalno, odnosno elektronski uz napomenu da kvalifikovani elektronski potpis važi isključivo u digitalnom formatu“, kazali su iz MUP-a.

Navode da su tokom 2021. i 2022, intezivno radilo na uspostavljanju novih elektronskih usluga koje će zahtjevati upotrebu elektronske lične karte, odnosno certfikata koji su sadržani u ličnoj karti, a koji web servisi su pušteni u rad dana 14. marta 2022.

„Upotrebom cetifikata koji se nalaze u elektronskoj ličnoj karti, građani će moći putem navedenih web servisa, a bez obaveze odlaska na šaltere područnih jedinica/filijala za upravne poslove, državljanstvo i strance ovog Ministarstva, preduzeti i sljedeće radnje: Izvršiti uvid u lične podatke koji se za punoljetne građane i njihovu maloljetnu djecu vode u registrima čije je vođenje u nadležnosti ovog Ministarstva; Izvršiti uvid u birački spisak, odnosno podatke u biračkom spisku, kao i biračko mjesto na kojem građanin može ostvariti svoje biračko pravo; Podnijeti zahtjev za sebe i za svoju maloljetnu djecu za: promjenu adrese prebivališta; izdavanje uvjerenja o državljanstvu sa mogućnošću dostave dokumenta u područnu jedinicu/filijalu ovog Ministarstva ili na adresi u Crnoj Gori; izdavanje Izvoda iz registra rođenih na trajnom obrascu sa mogućnošću dostave dokumenta u područnu jedinicu/filijalu ovog Ministarstva ili na adresi u Crnoj Gori; izdavanje uvjerenja o prebivalištu sa mogućnošću dostave dokumenta u područnu jedinicu/filijalu ovog Ministarstva u opštini u kojoj građanin ima prijavljeno prebivalište ili na adresi u opštini u kojoj građanin ima prijavljeno prebivalište. Izvršiti pregled statusa aktivnih zahtjeva za sebe i svoju maloljetnu djecu, odnosno uvid u fazu aktivnog postupka pokrenutog shodno zahtjevu podnijetom u područnim jedinicama/filijalama ovog Ministarstva“, navode iz ovog resora.

Ministarstvo će se, kako kažu, i u narednom periodu posvetiti poboljšanju i proširenju postojećih elektronskih usluga, te eventualno uvođenju novih, u cilju pojednostavljenja administrativnih procedura i svakodnevnog funkcionisanja građana.

„Neophodno je i napomenuti, da i drugi državi organi, a sa aspekta svojih nadležnosti, razvijaju e-usluge, koje će građanima biti dostupne upotrebom navedenih certifikata. Na ovaj način stvoriće jače veze između građana, vlade, civilnog sektora i institucija, odnosno e-usluge će poboljšati angažovanje građana i pomoći da se prevaziđu tradicionalne barijere u komunikaciji, kao što su daljina, gubljenje vremena i novca“, kazali su iz MUP-a.

„Elektronska lična karta smanjuje mogućnost falsifikovanja“

Elektronska lična karta ima i svrhu zdravstvene knjižice, te je u cilju korišćenja lične karte u te svrhe neophodno aktivirati kao zdravstvenu knjižicu u područnim jedinicama Fonda za zdravstveno osiguranje, u čijoj je to nadležnosti.

„Korišćenjem elektronske lične karte i elektronskih servisa, u skladu sa namjenom, prije svega smanjuje se mogućnost falsifikovanja i zloupotrebe samog dokumenta. Tako, korišćenje elektronske lične karte za prelazak državne granice stvara se preduslov za lakšu kontrolu falsifikovanih dokumenata. Takođe, u korišćenju elektronskih servisa povećava se zaštita podataka i smanjuje mogućnost falsifikovanja. Uvođenjem prethodno navedenog smanjuje se potencijalna mogućnost da prava građana budu ugrožena i povećava mogućnost da podaci budu bezbjedniji“, objašnjavaju iz MUP-a.

Aktivacija certifikata

Kako bi građani bili u mogućnosti da koriste certifikat za elektronsku identifikaciju i certifikat za kvalifikovani elektronski potpis u elektronskoj ličnoj karti, samim tim i dostupne web servise, neophodno je, da nakon preuzimanja elektronske lične karte aktiviraju navedene certifikate.

Da bi se lična karta, odnosno upotreba digitalnih certifikata, aktivirala neophodno je posjedovanje računara, čitača smart kartice (kontaktni ili bezkontaktni) i instaliran software za korišćenje lične karte koji se mogu besplatno preuzeti sa adresa https://ca.elk.gov.me/.

„Aktivacija certifikata sadržanih u elektronskoj ličnoj karte vrši se pomoću čitača pametnih kartica. Čitač je elektronski uređaj koji se povezuje sa računarom, ukoliko isti nema integrisani čitač, a u koji je potrebno umetnuti elektronsku ličnu kartu. Nakon toga, u prethodno preuzeti softverski ID Protect paket sa internet stranice https://ca.elk.gov.me unosi se PIN. Time su certifikati u elektronskoj ličnoj karti aktivirani i isti se mogu koristiti“, objašnjavaju iz MUP-a.

Prilikom procedure izdavanja nove lične karte, koja je istovjetna dosadašnjoj, građaninu se uručuje sigurnosna koverta koja sadrži uputstvo za korišćenje, inicijalnu šifru i jedinstvene kodove, podsjećaju iz MUP-a.

„Kodovi su ujedno i pristupni podaci za aktivaciju certfikata na elektronskoj ličnoj karti, pa je sadržaj dobijene koverte neophodno sačuvati. Službenici područnih jedinica/filijala za upravne poslove, državljanstvo i strance ovog Ministarstva, a u cilju zaštite i bezbjednosti podataka, ne mogu vršiti uvid u sigurnosnu kovertu, niti im smiju biti poznate šifre kao i kodovi neophodni za aktivaciju certifikata, a s obzirom na da su to podaci koji moraju biti poznati isključivo imaocu lične karte, odnosno certifkata, te u tom smislu službenici ne mogu aktivirati građanima certifikate, jer bi na taj način došli u posjed navedenih podataka. Službenici ovog Ministrastva pružaju sve neophodne informacije građanima, u cilju objašnjenja procedura, dok je građanima dostupan i kontakt telefon ovog Ministarstva na kom se mogu informisati i dobiti objašnjenje za sve neodumice u vezi sa aktivacijom certifikata“, navode iz MUP-a.

Kako dalje navode, važno je istaći da čitač nije personalizovan, pa ga može korsititi više osoba, što znači da je jedan čitač dovoljan za jedno domaćinstvo ili kolektiv.

„Neophodno je ukazati da se aktivacije odnosi isključivo na certifikate koji se nalaze u ličnoj karti, a ne i na samu ličnu kartu, odnosno nije neophodno aktivacija u cilju upotrebe lične karte shodno Zakonu o ličnoj karti. Dakle, kao i lična karta izdata prije 30. marta 2020. i elektronska lična karta se koristi u svrhu dokazivanja identiteta i državljanstva, te prelaska državne granice u slučajevima i pod uslovom utvrđenim međunarodnim ugovorima. Samo u slučaju korišćenja lične karte za elektronsku identifikaciju i elektronsko potpisivanje, neophodno je aktivirati navedene certifikate, na gore opisan način“, kazali su iz MUP-a.

Napominju da se aktivacija certifikata u ličnoj karti obavlja lokalno na računaru, a ne direktno preko sajta, s obzirom na to da se na sajtu nalaze samo softveri za aktivaciju i korišćenje lične karte, te shodno navedenom ovo Ministarstvo ne može pratiti, niti imati podatak o broju aktiviranih ličnih karata, odnosno certifikata na ličnoj karti.