Poziv punoljetnim djevojkama zvanično nije stigao od Instituta za javno zdravlje (IJZ), a iz te ustanove odgovaraju da je moguće da se i one vakcinišu. Prema njihovim podacima, prvu dozu vakcine protiv virusa koji izaziva rak grlića materice do sada je primilo nekoliko desetina žena starijih od 18 godina na osnovu preporuka ginekologa ili na sopstvenu inicijativu.

“Vakcinacija djevojaka starijih od 18 godina je moguća, ona se sprovodi uz preporuku ljekara specijaliste i preporučuje se djevojkama koje nisu stupile u seksualne odnose… Uglavnom su to bile djevojke koje su veoma dobro zdravstveno edukovane, koje su imale slučajeve obolijevanja od kancera grlića materice u porodici pa su posebno senzibilisane za ovu temu, kao i djevojke koje su u porodici imale mlađe sestre koje su se vakcinisale u primarnoj ciljnoj grupi pa je u istoj posjeti na predlog ljekara sprovedena i njihova vakcinacija”, piše u odgovoru IJZ, na čijem je čelu Igor Galić.

Irena (24) iz Podgorice (pravo ime poznato redakciji) ove sedmice, međutim, nije mogla da dobije predlog specijaliste da se vakciniše protiv HPV. Izabrani ginekolog u Domu zdravlja kazao joj je da nije moguće da primi vakcinu jer je prethodno imala seksualne odnose. Ipak, nakon što se javila pedijatru u zdravstvenom objektu Stara varoš gdje se sprovodi imunizacija djevojčica, uspjela je da dobije vakcinu protiv HPV. Pedijatar joj je preporučio da za šest mjeseci primi drugu dozu, ali i da u međuvremenu odradi HPV testiranje.

Poziva za punoljetne zvanično nije bilo

Upitani da li su i gdje objavili poziv za vakcinaciju djevojaka starijih od 18 godina, s obzirom na to da je više desetina primilo vakcinu, kažu da nijesu jer se masovna organizacija ne organizuje i ne planira u toj ciljnoj grupi.

“Razlozi su jasni, masovna vakcinacija se sprovodi u uzrasnim grupama gdje može da donese najveću korist na nivou populacije i u odnosu na uložena sredstva… Masovna vakcinacija djevojaka starijh od 18 godina za sada nije u planu, moguća je u pojedinačnim slučajevima, na predlog ljekara specijaliste i u situacijama kada djevojke nisu bile izložene HPV infekciji, odnosno nisu imale seksualne odnose, kao i kada proces vakcinacije ne otežava sprovođenje vakcinacije primarne (prioritetne) ciljne grupe”, kažu iz IJZ.

Tvrde da se vakcinacija starijih uzrasta preporučuje samo ako je u potpunosti omogućena dostupnost imunizacije u primarnoj ciljnoj grupi i ako je izvodljivo sa finansijske tačke gledišta.

“Mi smo sada u situaciji da intenzivnije možemo govoriti o vakcinaciji djevojaka uzrasta od 15 do 18 godina, što smo od septembra i počeli da radimo”, tvrde iz IJZ.

IJZ: Ispoštovani pravilnici i preporuke

U Institutu tvrde da su u potpunosti ispoštovali zakon, pravilnik, program imunizacije za 2023. i preporuke stručnog savjetodavnog tijela za imunizaciju (NITAG) kada su dozvolili da i djevojke u dvadesetim vakcinišu.

“U Crnoj Gori vakcinacija protiv HPV se sprovodi u skladu s tri pravna akta: Zakonom o zaštiti stanovništva od zaraznih bolesti, Pravilnikom o sprovođenju imunoprofilakse i hemioprofilakse i Programom imunizacija za određenu godinu (važeća verzija je za 2023. godinu). Pravilnik i Program usvaja Ministarstvo zdravlja, na osnovu preporuka NITAG”, piše u odgovoru.

Kazali su da vakcinacija protiv HPV u Crnoj Gori započinje među djevojčicama uzrasta od devet godina, ali se tokom ove godine sprovodi imunizacija sustizanja među djevojčicama od 10 do 14.

“… Pa su zapravo primarna grupa sve djevojčice uzrasta od devet do 14 godina, u kojoj se sprovodi aktivna promocija vakcinacije”.

Iz IJZ kažu da je “imunizacija djevojaka u uzrastu od 15 do 26 godina moguća, ali se preporučuje od ljekara osobama koje nisu stupile u seksualne odnose i u situacijama kada je imunizacija izvodljiva, odnosno ne otežava sprovođenje imunizacije u prioritetnoj ciljnoj grupi.

“Neki od razloga zašto se vakcinacija promoviše u mlađim uzrastima su veća djelotvornost vakcine zbog odličnog imunskog odgovora ako se vakcina primjenjuje u uzrastu od devet do 14 godina, primjena vakcine prije ulaska u uzrast kada učestalost HPV infekcije značajno raste, preporuke SZO koje navode da primarna grupa treba da budu djevojčice uzrasta od devet do 14 godina, lakše ogranizovanje i sprovođenje vakcinacije jer se ona poklapa sa preventivnim pregledima kod izabranih ljekara za djecu i dokazi iz velikog broja studija pokazuju da se najveće smanjenje HPV infekcija rizičnim tipovima, smanjenje učestalosti premalignih bolesti povezanih sa HPV infekcijama, kao i smanjenje učestalosti invazivnog raka grlića materice registruje u populaciji žena koje su vakcinisane u ranijem uzrastu”, navode iz IJZ.

Za mlađe rezervisana jedna doza

Iz IJZ su odgovorili da se aktivna imunizacija sprovodi jednom dozom devetovalentne vakcine, u skladu sa preporukama NITAG, osim kod imunokompromitovanih osoba i starijih od 20 godina, koji će primiti najmanje dvije doze.

“Pristup vakcinacije jednom dozom u skladu je sa jednom od preporukama SZO iz decembra 2022. godine koju je naša država odlučila da slijedi. Ukupno 26 država u svijetu primjenjuje raspored vakcinacije sa jednom dozom u primarnim ciljnim grupama”, kažu iz IJZ.

Preporuku SZO o jednoj dozi uglavnom su uvele zemlje koje imaju dugu tradiciju vakcinacije i u izvjesnoj mjeri izgrađen kolektivni imunitet, za razliku od Crne Gore koja je tek lani započela program. U tim preporukama navodi se da je nivo titra antitijela nakon jedne doze manji u poređenju sa rezultatima koji se postižu nakon primljene dvije ili tri doze vakcine.

I dječaci na programu od 2024?

Iz IJZ kažu da je do 17. septembra vakcinisano 5.885 djevojčica i djevojaka, a 90 odsto njih je uzrasta od devet do 14 godina. Tvrde da najveći obuhvat vakcinisanih u grupi djevojčica rođenih 2013. godine u Beranama (53,5 odsto), na Cetinju (42,9 odsto), Gusinju, Ulcinju, Podgorici i Rožajama, dok najlošije rezultate bilježe Bar i Andrijevica (13,3 odsto), Pljevlja, kao i Žabljak, Šavnik, Plužine i Petnjica koje nemaju svoj dom zdravlja…

Tvrde da je ažuriranje nacionalnih preporuka, kada će se razmatrati i uključivanje dječaka u imunizaciju, planirano za januar naredne godine.