Rezultati posljednjih lokalnih, predsjedničkih i parlamentarnih izbora pokazuju snažan pad biračkog tijela suverenističkih stranaka – u procentima većim od 30 odsto. Izgubljena su glavna gradska uporišta u Nikšiću i Podgorici, dok su se nekadašnje suverenističke stranke čak i okrenule jedne protiv drugih na Cetinju.

Iako su stranke tog bloka presudno uticale na obaranje dvije vlade za manje od tri godne – Krivokapićeve i Abazovićeve, to svoje djelovanje nijesu kapitalizovale na pravi način, najviše zbog niza grešaka nakon belvederskih događaja u septembru 2021. godine.

NAJMANJE POPULARNI

A sve je nakon Belvedera išlo na ruku crnogorskoj političkoj opciji.

U decembru 2021. godine Krivokapićeva vlada je po istraživanju CEDEM-a bila najmanje popularna izvršna vlast u istoriji parlamentarizma Crne Gore jer

je njenim radom bilo zadovoljno svega 23 odsto građana, a nezadovoljno čak 56 odsto! Istovremeno, čak 47 odsto građana, dakle svaki drugi, bilo je uvjereno da se kreće zemlja pogrešnim putem, a samo 24 odsto pravim.

U tom času procrnogorski blok je sa Bošnjačkom strankom imao gotovo 43 odsto podrške. U toj najmanje popularnoj vladi u istoriji kao ministri su sjedjeli danas ključne političke figure u Crnoj Gori i lideri danas najače stranke, PES-a: aktuelni premijer Milojko Spajić i novoizabrani predsjednik države Jakov Milatović.

Naprasno formiranje manjinske vlade sa Dritanom Abazovićem ne njenom čelu, koji je na prevaran način i na svoju ruku potpisao Temeljni ugovor sa Crkvom Srbije, pokazao se kao strategijski očajan potez: petnaest mjeseci Abazovićevog ,,premijerovanja“ značajno je oslabilo pozicije suverenističkih stranaka i uticalo na demotivisanost birača.

To je jedan od ključnih razloga što su urušene pozicije crnogorskog bloka, koji je nespreman i bez zajedničke strategije izgubio prvo predsjedničke, a potom i parlamentarne i lokalne izbore.

PODMLAĐIVANJE

Kao rješenje se nametnula ideja o reformama u tim strankama, što znači podmlađivanje i imenovanje novih ljudi na liderska mjesta. No, to je proces koji iziskuje vrijeme, ali je veći problem što su se smjene na vrhu u nekim suverenističkim strankama dešavale neplanske i bile su više plod negativnih, čaki i destruktivnih, unutarstranačkih kampanja.

Tako se opravdano postavlja pitanje – gdje su danas stranke nekadašnjeg suverenističkog bloka?

Socijaldemokratska partija je u posljednje tri godine promijenila isto toliko lidera: nakon Draginje Vuksanović-Stanković, Raška Konjevića i Nikole Đuraškovića, novi lider Ivan Vujović će biti inaugurisan u februaru.

Tu partiju očekuje žestoka borba za povratak parlamentarnog statusa i vraćanje u glavne tokove političke scene. Harizma i energija Draginje Vuksanović-Stanković i analitičnost Raška Konjevića u parlamentu nosile su SDP tokom proteklih godina, a trenutna kriza liderstva u toj partiji je više nego očigledna. Propast cetinjskih pregovora sa DPS-om, kao i insistiranje Buja Đuraškovića da u Prijestonici pravi koaliciju sa Bečićevim Demokratama i Starom gardom, obezbijedila je poziciju gradonačelnika SDP-u. No, parlamntarni izbori su pokazali snažan napad podrške socijaldemokrata…

Liberalna partija je nakon višegodišnjeg lidera Andrije Popovića izabrala Vjetroslava Belana, ali nedostatak preciznog dogovora sa DPS-om i dalje tu

stranku čini vanparlamentarnom. Belan je nakon početnog dobrog snalaženja, lagano gubio kondiciju za javne nastupe.

ZBUNJUJUĆE REAKCIJE

Ostavka Đukanovića na sve partijske funkcije je očigledno uticala na nesnalaženje novih mladih lidera DPS-a. Kako inače objasniti zbunjujuće zaokrete i nedostatak vizije kako se ophoditi prema popisu kao očiglednom alatu projekta ,,srpski svet“?

Iako je popis i zvanično završen, i dalje je na snazi odluka Glavnog odbora DPS-a o bojkotu. Neobjašnjive su i mlake reakcije centrale DPS-a na dešavanja u Pljevljima i nacionalističko divljanje predsjednika opštine Darija Vraneša, izostanak reakcije na klerikalizaciju društva kroz finansiranje vjerskih škola i od Vlade Milojka Spajića, kao i nepostojanje kritičkog pristupa prema Temeljnom ugovoru sa SPC, koji je postao neka vrsta tabu teme u DPS-u.

Nekadašnji visoki funkcioner DPS-a Filip Vujanović prije petnaestak mjeseci je, u intervjuu za ,,Aritmiju“ Tamare Nikčević sugerisao da bi pred osnovnim sudom trebalo pokrenuti postupak ništavosti Temeljnog ugovora koji je Abazović potpisao sa Srpskom pravoslavnom crkvom koja nije registrovana kao pravno lice u Crnoj Gori. Čudno, ali istinito: iz vrha DPS-a nije tim povodom pokrenuta niti jedna slična prvna inicijativa.

Djeluje da se trenutna politika suverenističkih stranaka iscrpljuje kroz oštricu kritikausmjerenu isključivo na Andriju Mandića kao predsjednika Skupštine, kroz napad na njegov ideološki bekgraund i baštinjenje „srpskog sveta“ i povremene kritike četničke ideologije…

Pokazuje se, međutim, da to nije strategija koja može dugoročno donijeti političke benefite, jer je suviše jednosmjerna, mlaka i nedjelotvorna.

Očito je potrebno osmisliti čitavi set ekonomskih, socijalnih i društvenih politika kao adekvatan odgovor na programe Evropa sad 1 i 2 koji, koliko god izgledali stručnoj javnosti populistički, ipak su PES ustoličili kao ključnog političkog igrača u Crnoj Gori.

VANINSTITUCIONALNA BORBA

Alternativa je mogla biti napuštanje parlamenta, vlada u sjenci i nepriznavanje rezultata popisa, ali je sada takva politika – vjerovatno zakašnjela. Ali i neosmišljena u praksi.

Regionalna iskustva su takva da su vaninstitucionalni oblici djelovanja dali rezultate: primjeri Edija Rame i Kurtija na Kosovu su očiti, ali je pitanje da li suverenističke stranke u ovom momentu imaju takvu profilaciju lidera.

Protesti ,,Ima nas“ koje su logistički podržavale suverenističke stranke pokazali su snagu vaninstitucionalnog djelovanja i građanskog okupljanja oko jedne demokratske ideje. No, naglo gašenje energije ulice – koje je uslijedilo nakon neke vrste nepisanog dogovora sa međunarodnim faktorom – bio je pogrešan potez koji su dozvolili mladi lideri DPS-a, SDP-a i SD-a…

Jasno je: retoričke izjave i crne trke protiv Mandića, ma koliko bile simbolične, nijesu bile efikasne. Ambasadori zapadnih država nijesu još počeli da dolaze ,,na noge“ novom predsjedniku Skupštine, ali je lider Nove, ohrabren izostankom jačih reakcija, nastavio sa svojim najavama o dijalogu nakon popisa o službenom statusu srpskog jezika, kao i izmjenama Zakona o državljanstvu, koji bi bio uvod u rastakanje Crne Gore kao građanske države.

,,POPISNO NESNALAŽENJE“

Upravo je popis pokazao nesnalaženje bloka oko DPS-a.

Nakon odluke Glavnog odbora DPS-a o bojkotu, u posljednjem momentu je potpisan sporazum sa premijerom Spajićem, bez obzira na to što nije postojao potpuno definisan softver za kontrolu podataka.

Da sve bude zbunjujuće, u danu kada je predsjednik Komisije za softver podnio ostavku izostala je reakcija suverenističkih stranaka koje su ga i kandidovale za tu poziciju?!

U dijelu javnosti i među nezavisnim intelektualcima u zemlji i van sve više preovladava mišljenje da je daleko efikasnije bilo bojkotovati parlament dok je Mandić na njegovom čelu i da bi tada Crna Gora zbog bojkota opozicije postala problem i za međunarodne partnere. Međutim, svjesno ili nesvjesno, izostankom oštrice kritika prema vladi Milojka Spajića, suverenističke stranke su ulogu najkritičnije opozicije prepustile svom najljućem protivniku – Dritanu Abazoviću.

To nije dobra startna pozicija za neke nove pregovore u budućnosti. Još manje poruka za glasače suverenističkih stranaka koji su prilično politički dezorjentisani, uzaludno čekajući jasnu akciju novih lidera.

Iako tek predstoje unutarstranački izbori u DPS-u i SDP-u, vremena za apstineciju od političkih akcija praktično nema: suverenističke stranke ne smiju dozvoliti da budu ,,na klupi rezerve“ i da eventualno čekaju poziv za dogovor Milojka Spajića. Politika ,,aktivnog čekanja“ bila je je možda ,,moderna“ negdje u vrijeme prvih otklona DPS-a od Slobodana Miloševića. Danas, tri decenije kasnije, novi mladi lideri poput Danijela Živkovića, Ivana Vukovića ili socijaldemokrata Ivana Vujovića, nemaju luksuz čekanja. Oni su opozicija i moraju glasače suverenističkih stranaka ubijediti da će se boriti za građansku

Crnu Goru svim dozvoljenim političkim sredstvima. I odmah, bez oklijevanja da prođu unutarstranački izbori.

Prosto: novi lideri moraju kreirati svoju politiku preko novih ljudi i to je jedini način za opstanak tog bloka.

Svakodnevne mantre kritikovanja Mandića i njegovog ideološkog bekgrauda, ćutanje na poteze Vlade Milojka Spajića, dok se rastaču temeljne vrijednosti moderne Crne Gore – uništava sakralno nasljeđe i promoviše politika svetosavlja umjesto građanskog društva – ne liči na neku strategiju koja obećava pobjedu ideje moderne Crne Gore.

Dalje nedjelje i mjeseci opredijeliće sudbinu suverenističkih stranaka, u zavisnosti od sposobnosti novih mladih rukovodstava da odgovore na na ključno pitanje: jesu li kadre da postanu moćna i kredibilna opozicija, sposobna da u svakom momentu preuzme vlast, ili će se nastaviti njeno osipanje već uspostavljenim trendom osnivanja novih partija sa crnogorskim predznakom.

Izvor: Standard