Doktrinarne zablude se najgore od svih pogrešnih pretpostavki: najčešće  su odraz neznanja – pogrešnog znanja – predrasuda, indoktrinacija, ili dugotrajnih navika.

Ni nakon pobjede velikosrpskih stranaka 30. avgusta 2020.  na krilima tzv. Moleban revolucije, subjekti koji su predvodili suverenistički pokret na referendumu 2006. godine, njima bliski mediji i intelektualci, uglavnom nijesu osvijestili svoju temeljnu zabludu, zbog koje se pobjednički referendumski blok nakon 2010. počeo osipati i gubiti snagu. U srazu jedne nazadne, ali kompaktne ideološko-političke grupacije čiji su centri u Beogradu i Moskvi, sa tzv. reformistima – multinacionalnom koalicijom Zapadnog usmjerenja – nadjačali su rusko-srpski populisti, na sličan način kao 1989. godine, u vrijeme Antibirokratske revolucije.

Protagonisti i ideolozi Moleban revolucije, kao i njihovi pretšasnici iz vremena AB revolucije, imali su dominantan ideološko-propagandni narativ, o borbi protiv kriminala i korupcije i očuvanju „svetinja“. U mnoštvu bizarnih koincidencija dva „događanja naroda“, danas je posebno interesantno to da su kreatori Moleban revolucije, i kao i njene prethodnice osamdesetih godina na Kosovu, najprljavije poslove bili  povjerili dvojici etničkih Albanaca.

Ergo, Crna Gora je danas, za razliku od  republike u okviru socijalističke Jugoslavije nominalno nezavisna država, ali na čelu Države, Vlade i Skupštine Crne Gore, i svim vitalnim mjestima iz domena kulture, obrazovanja, medija, diplomatije, pravosuđa, tužilaštva, diplomatije, bezbjednosti i odbrane postavljeni kadrovi koji su se politički – i drugim sredstvima –  borili protiv crnogorske državne nezavisnosti.

Stoga, režim u Podgorici, u maniru kolonijalnih i autoritarnih antidemokratskih i antizapadnih sistema, pacifikuje suverenističko javno mnijenje i dodatno zastrašuje dezorjentisane  opozicione stranke, metodom mrkve i batine.

Davali su lažna obećanja DPS-u i SD-u da će ih pozvati u koaliciju, dok su istovremeno egzemplarno  hapsili i vršili i torturu prema uticajnim sudijama i tužiocima, direktorima, akademicima, policijskim funkcionerima koji su personifikovali bivši režim. Neke od njih mjesecima drže u zatvoru, bez podizanja optužnice i sudske presude u zatvoru. (Najočigledniji primjeri političkog uticaja u represivnim i sudskim procesima je ukidanje prvostepene presude Andriji Mandiću i Milanu Kneževiću, za pokušaj državnog udara, dok njihovog tužioca Sašu Čađenovića nova vlast drži petnaest mjeseci u istražnom zatvoru. Veselin Veljović, bivši direktor policije –  kojemu su srpski nacionalisti posebno kivni zbog njegovog učešća na protestu povodom inauguracije mitropolita  SPC Joanikija  – izložen je mučenju i ponižavanju kakvo se nije primjenjivalo ni u Staljinovom gulagu: teško bolesnog su ga lancima vezali za bolnički krevet!?)   

K tome, legalizovano je svakodnevno javno medijsko negiranje i vrijeđanje crnogorske istorije, kulture, nacije, a s druge strane, kriminalizovani su javni istupi i tekstovi pisaca, profesora univerziteta, novinara, njihove reakcije na očigledni šovinizam i klerofašizam.

Stoga, sudski procesi i najava tužbi protiv Sretena Vujovića, Bobana Batrićevića, Antene M, Pobjede nijesu nikakvi hirovi pojedinih tužilaca nego dio smišljenog plana da zastraši i slomi svaki otpor velikosrpskom nacionalizmu, njihovom strateškom planu konačnog rješenje crnogorskog pitanja.

U tom kontekstu treba razumjeti i pripremu likvidacije Fakulteta za crnogorski jezik i književnost, kao i činjenicu da u posljednje četiri godine iz državnog budžeta jedan euro nijesu dobili PEN, CDNK, DANU, kao ni ostala esnafska umjetnička udruženja.

Takođe su diskriminisani istaknuti crnogorski kulturni stvaraoci, izdavači i časopisi koji su od vitalnog značaja za afirmaciju recentnog književnog i umjetničkog stvaralaštva. I u širem društvenom kontekstu sprovodi se sistemska diskriminacija građana crnogorske, bošnjačke, albanske i hrvatske nacionalnosti.  

Mnogi građani su profesionalno degradirani – ili su izgubili posao – zato što nijesu pokazali lojalnost vlasti, srpskoj crkvi, pripadnosti srpskoj naciji. Uz to, vlasti su ispostavile ultimativni zahtjev da se popis stanovništva obavlja u decembru, u sred zime, što je nesumnjivo motivisano namjerom da se krivotvori nacionalni sastav Crne Gore, odnosno smanji broj nacionalnih Crnogoraca u odnosu na nacionalne Srbe. Riječju, Crnogorci su relativno većinska i državotvorna nacija u Crnoj Gori, a imaju manje građanskih i kulturnih prava od bilo koje manjine u demokratskim evropskim zemljama. (U malim zemljama sa autoritarnim nasljeđem, u kojima pobijedi predmoderni imperijalizam iz susjedstva, pripadnici ugrožene nacije postaju apatridi: ljudi bez prava i časti.)

Strategija srbizacije Crne Gore uglavnom je gruba, nasilnička, ali poslije brojnih poraza u potonje tri i po decenije, u nekim sferama postala je fleksibilna, s dvostrukim aršinima. Aktuelni lideri i ministri u Podgorici, njihova diplomatska logistika, svim silama se trude prikazati Zapadnim političarima i medijima da su prodemokratski i proevropski nastrojeni, dok u unutarašnjoj politici bespogovorno slijede direktive Srbije, SPC i srpskih bezbjednosno-propagandnih službi, koje su zadužene za degradaciju, obesmišljavanje i onemogućavanje svih autentičnih proevropskih subjekata u sferi politike i civilnog društva.

Propagandni obrazac njihove medijske mašinerije prilagođen je mentalitetu lokalnog stanovištva: nacionalne Crnogorce ne mogu optužiti za zločine protiv Srba, niti za vjerski fundamentalizam, i zato izjedačavaju ideju crnogorskog suverenizma sa  „korumpiranim Đukanovićevim režimom“. Drugi, klasični velikosrpski propagadni narativ je to da je crnogorska nacija stvorena i osmišljena u ideološkim laboratorijima Kominterne i Vatikana, kako bi se razbilo srpsko narodno i nacionalno jedinstvo.

Za političku desubjektivizaciju Crne Gore, nacionalnu asimilaciju Crnogoraca, pretvaranje građanske, multikulturne države u zemlju „srpsko-ruskog svijeta“, s obzirom na još svježa sjećanja na ratne zločine u četiri rata koje je pokrenuo velikosrpski nacionalizam, ideolozima aktuelnog režima je za strateško preoblikovanje društva i države važno pridobiti vođstva manjinskih naroda, Bošnjaka, Albanaca i Hrvata.

To jest, treba po svaku cijenu razvrgnuti savezništvo vođstva nacionalnih nesrpskih stranaka sa suverenističkim Crnogorcima, koje je uspostavljeno 1997. godine. Na taj način bi planirana koalicija velikosrpskih stranaka izrasla iz Moleban revolucije sa glavnim nacionalnim strankama Bošnjaka i Albanaca – od nacionalnih nesrpskih stranaka jedino vođstvo HGI i DUA ne pokazuju znakove da budu dio osovine koju personifikuje Andrija Mandić – imala dvostruki učinak. U jednoj mjeri bi relativizovali nacionalistički bekgraund Bečića, Milatovića i Spajića – djelimično i Mandića – i manjinski narodi bi, po sandžačkom modelu, učinili monetama za potkusurivanje, tradicionalne politike Beograda.

Ipak, ne mali dio odgovornosti za sadašnju situaciju imaju građanske stranke čiji su glasači dominantno nacionalni Crnogorci. Jer, DPS prije svega, kao najjača stranka opozicije, nije izvukla  pouke iz poraza 2020. godine.

Dozvolili su da ih Spajić, u dogovoru s Bečićem i Mandićem, vuče za nos: tobož bi postali podobni za koaliciju ukoliko sklone svoje bivše  funkcionere koji slove korumpiranim u javnom mnijenju. Neiskusni lideri DPS-a, nijesu shvatili da stranka za koju glasa najviše nacionalnih Crnogoraca može biti podobna za sadašnju vladajuću strukturu – tačnije za njihove mentore iz Beograda i Moskve – samo ako se javno odreknu programskih političkih načela, prije svega afirmacije crnogorskog identiteta i uklope se u netransparentnu opstrukciju Zapadnih integracija. (DPS-ov magnum crimen, koji moraju dugo okajavati, je taj što su predvodili pokret za nezavisnost.)

Stoga se u dijelu javnosti sve češće pitaju: da li sadašnje vođstvo  suverenističkog bloka ima sposobnost  da  Crnu Goru vrati na kolosjek  sekularne, građanske, mediteranske i prozapadne politike? Ima li intelektualnog potencijala, snažne volje, i dovoljno akcionog jedinstva koji će, urbi et orbi, jasnim činjenicama, hrabro i beskompromisno, prikazati javne i prikrivene manifestacije  velikosrpskog nacionalizma, koji ugrožavaju državnost, ustavni poredak, ljudska prava i građanski mir u maloj mediteranskoj republici? U fokusu javnog mnijenja takođe je pitanje: postoji li među suverenistima dovoljno pameti da se  spriječi namjera lidera nekih stranaka nacionalnih manjina u  njihovoj suicidnoj namjeri  da se priključe snagama čiji je krajnji cilj ponovno ujedinjenje Srbije i Crne Gore?

 Nužnost formiranja suverenističkog  fronta

 Za razumijevanje glavnih političkih tokova savremene Crne Gore, u našoj javnosti, ali i u ekspertskim inostranim krugovima, važno je najprije akceptirati i proučiti kuriozum koji je dosad nepoznat u istoriji modernih evropskih država. Naime, predsjednik Države, Vlade i Skupštine, pripadali su bloku koji se borio protiv  nezavisne i međunarodno priznate Crne Gore. Tako da su lideri  aktuelnog režima, njihovi ministri i poslanici,  trenutno primorani da ljuljaju neželjeno čedo, tražeći način  kako će ga se riješiti.

Relativizovanje ključne činjenice – u domaćoj i međunarodnoj javnosti – da su sadašnji vladari Crne Gore, po svom mentalitetu i političkom kapacitetu nalik kolonijalnim namjesnicima u zemljama trećeg svijeta dovelo je do zamućivanja inače mutne političke crnogorske zbilje, i presudno uticalo na nedostatak jasne strategije odbrane temeljnih nacionalnih interesa: uzrokovalo apatiju, nedostatak organizovanog otpora pri satiranju svih elemenata državne suverenosti, građanskog duha i nacionalne samobitnosti.

Da bi konfuzija i osjećaj nemoći suverenističkog bloka zamijenio borbeni i kreativni aktivizam nužno je stubokom promijeniti dosadašnji ideološki i politički raison d'etre. U redosljedu stvari suverenističke stranke najprije treba da napuste Skupštinu Crne Gore: zbog sve posvemašnje klerikalizacije civilnog društva i sistematske nacionalne diskriminacije, koja se ogleda u nekažnjivosti delikata koji se zasnivanju na vjerskoj i nacionalnoj mržnji,  skrnavljenju državnih simbola, te grubom kršenju  Ustava Crne Gore javnih dužnosnika, među kojima je i predsjednik državnog parlamenta.

Nakon napuštanja parlamenta nužno je formirati programsku koaliciju suverenističkih stranaka koje su istinskog proevropskog i pronatovskog opredjeljenja. Jer, ekonomska i propagandna moć velikosrpskog bloka, koji je ekspozitura Beograda i Moskve, u odnosu na postojane indipendiste toliko je nesrazmjerna da svaku pojedinačnu stranačku politiku suverenista čini gubitničkom. (Osnivanje novih stranaka, od bivših članova DPS-a, SDP-a, LSCG-a, URA-e, samo još više rasipa glasove tradicionalnih suverenističkih glasova.)

No, ni samo ujedinjenje političkih stranaka, bez aktivne potpore ukupnog civilnog društva i dijaspore, nema dovoljno snage da preokrene unutrašnju političku situaciju niti da autoritativno prezentuje stvarno stanje stvari vanjskim centrima moći koji se bave balkanskim zemljama.

Zato je nužno osnovati Crnogorski kongres, koji bi okupljao političke stranke, nevladina udruženja, kulturne i naučne asocijacije i ugledne pojedince iz zemlje, a iz inostranstva nacionalne zajednice iseljenika porijeklom iz Crne Gore, uspješne preduzetnike i javne ličnosti, kao i strance koji su prijatelji naše zemlje. U tom kontekstu, s obzirom da su opozicioni mediji, organizacije i pojedinci koji afirmišu crnogorsku kulturu getoizirani, te su bez državne potpore,  nužno je osnovati i nacionalnu fondaciju za kulturu i medije.

Jedinstveni suverenistički blok stvorio bi neophodnu sinergiju, akciono jedinstvo čiji spontani revolt na velikim mitinzima poslije 30. avgusta 2020. i protesta na Belvederu 2021. dosad nije imao ko artukulisati i voditi. Jasna ideološka i politička polarizovanost između velikosrpskih nacionalista i prozapadnih suverenista uticaće da se smanji prostor mešetarima koji zbog ličnih interesa preferiraju ulazak u vlast, a i pomoći će inostranstranim centrima, koji presudno utiču na Balkan, da im se izbistri slika o tome da je u Crnoj Gori prevashodno u pitanju koncepcijski i svjetonazorski sukob rusko-srpskih i proevropskih politika, a ne samo borba za goli interes i vlast.

Dakle, pomenuta nesrazmjernost u brojnosti, ekonomskoj moći i ostalim resursima između vladajuće strukture,  i onih koji se bore za nacionalni opstanak i univerzalna ljudska prava,  nužno nameće organizovano i kontinuirano uključivanje dijaspore: broj građana porijeklom iz Crne Gore u Evropi i obije Amerike  veći je nego onih koji žive u domovini. Stoga je u Crnogorski kongres, kao krovnu organizaciju, nužno uključiti sve Crnogorce, Srbe, Bošnjake, Albance, Hrvate,  koji imaju živo sjećanje i emociju prema zemlji svoga porijekla. Sinergija demokratske opozicije sa dijasporom, između ostalog,  trebala bi se bazirati na otvaranju kancelarija u nekoliko velikih svjetskih centara – Vašingtonu, Londonu, Briselu, Parizu, Berlinu, Rimu – koje bi informisale međunarodnu javnost o stvarnom stanju u Crnoj Gori. (Model inostranih predstavništava danas praktikuju katalonski indipendisti, a dvadesetih godina prošlog vijeka poskitana crnogorska emigracija imala je svoje komitete – u kojima su bili i uticajni izvanjci – u Rimu, Ženevi, Parizu, Londonu, Bolonji, Buenos Airesu, Torontu.)

 Perspektive suverenističke borbe

Danas je situacija u razjedinjenom političkom bloku koji je 2006. godine pobijedio na referendumu nalik prostoru poslije velike prirodne stihije: prevladava  nered, dezorjentisanost, apatija, bez sposobnosti strateškog promišljanja. Onda se postavlja pitanje, ima li Crna Gora političku i intelekltualnu elitu, koja će shvatiti dosadašnje zablude i biti sposobna iskoristiti komparativne prednosti, jer trenutna situacija, ipak je neuporedivo povoljnija nego, na primjer, 1920. ili 1990. godine? Nominalna državna suverenost i članstvo u NATO otvaraju širok manevarski  prostor za efikasnu borbu, koji će natjerati režim da vuče određene iznuđene poteze: da se jasnije očituje o unutrašnjim kontroverzama uzrokovanim miješanjem antievropskih centara moći,  što će među njihovim stranačkim subjektima uzrokovati diferencijaciju, političke sukobe i pokazivanje pravog političkog lica.

Dakle, vodeći ljudi aktuelnog režima, njihovi saradnici i savjetnici, neće se moći predugo ukrivati lažnim građanskim i demokratskim narativima – neće im to savjetovati ni izvanjski mentori – jer, većini njih se žuri da dovrše nacionalnu asimilaciju Crnogoraca i imaju nesputani animozitet prema državi koju predstavljaju. 

Uostalom, Mandićevo postavljanje srpske zastave u parlamentu i proslava dana državnosti Srbije u Pljevljima nijesu izolovani incidenti nego su dio smišljenog plana pripreme javnog mnijenja za promjenu Ustava, koji će  Crnu Goru simbolički i jezički definisati kao državu srpskog naroda. Dakle, srbizacija Crne Gore, kako prolazi vrijeme, biće sve agresivnija i brutalnija, sa sve grubljim ucjenama i diskriminacijama. Jer, etnički i klerikalni fašizam, rasizam, šovinizam, ne mogu i da hoće sami sebe obuzdavati: oni nacionalne Crnogorce smatraju jednom anomalijom, tačnije neprijateljskom vatikansko-komunističkim zamorčetom koje je stvoreno samo zbog toga da razbije jedinstvo srpske nacije.

No, upravo žestoki ataci na crnogorsku državu i naciju pokazaće koliko su utemeljena mišljenja raznih Rakovića da su Crnogorci izgubili svoju istorijsku vitalnost i smisao postojanja. Naime, pokazaće se je li u Crnoj Gori, u mnogo boljoj poziciji – s neuporedivo više resursa i boljoj spoljnopolitičkoj situaciji nego što je to bilo u prethodnim vjekovima – ostalo nešto od stare borbenosti, političke visprenosti i strateškog smisla. To jest, hoće li sadašnji stranački čelnici nastaviti politiku sitnih taktika i konjuktura ili će lične i stranačke konjukture  i ambicije podrediti opštim interesima. I da li u intelektualnom miljeu, u civilnom društvu, ima dovoljno samosvjesnih persona, koje će, bez obzira na razna iskušenja, izdržati u toj neravnopravnoj, ali časnoj i izazovnoj borbi.  

Vjerujemo da ih ima, i da će ih biti više nego danas, jer opstanak suverene, građanske Crne Gore i crnogorske nacije, nije stranačko, nije ni samo političko pitanje – već je pretpolitičko – jer zadire u sve domene intimnog, kulturnog i društvenog života.

Zato se u ovu borbu mora aktivno uključiti civilni sektor, nevladine organizacije, kulturne ustanove, esnafske udruženja, uticajni javni djelatnici, koji će ukazati  na retrogradnu nacionalšovinističku ideologiju koja neprestano sprovodi političku, nacionalnu, jezičku i vjersku diskriminaciju.

U tom smislu, važno je imati na umu da se Evropska unija temelji na individualnim i kolektivnim ljudskim pravima. Zato bi se jednom osmišljenom i kontinuiranom kampanjom – pogotovo u svijetlu ruske agresije na Ukrajinu –  moglo vjerodostojno pokazati da je današnja Crna Gora, koju personifikuju Mandić, Bečić, Milatović, Spajić, u stvari balkanska Bjelorusija, maligna za samu sebe i svoje susjede. (Ovo pitanje ima i jedan važan geopolitički aspekt: Rusija preko Srbije namjerava da se instalira na Mediteran, kako bi se infiltrirala u jedini morski prostor, od Portugala do Sirije, koji ne kontroliše NATO.)

U tom kontekstu, ovdašnje organizacije za ljudska prava treba da preuzmu važnu ulogu: pored nacionalnog PEN kluba, koji predstavlja dio međunarodnog društva pisaca i novinara s centrom u Londonu,  Crnogorskog helsinškog komiteta, i ostalih udruženja koja se bave pravima čovjeka, trebalo bi u svakoj opštini u Crnoj Gori imati saradnike koji će obavještavati o pojedinačnim diskriminacijama, koje se temelje na političkim, vjerskim i nacionalnim osnovama.

Pokret otpora protiv pretvaranja Crne Gore, de facto i de iure, u srpsko-rusku koloniju, treba graditi i kroz druge vidove otpora:  na društvenim mrežama, te kroz sindikalna, kulturna i sportska djelovanja. Takođe je važno ostati otvoren za sve koji programski promovišu  građanske i multikulturne vrijednosti, mediteransku i prozapadnu orijentaciju, bez obzira jesu li  u nekom trenutku izgubili orijentaciju, i ušli u razne aranžmane sa nacional-hegominstima. Posebno je važno biti senzibilan prema strankama manjinskih naroda, jer dominantna većina njihovih glasača su uvijek bili za nezavisnu, multinacionalnu državu. Zbog toga je razumno očekivati da će u jednom času  shvatiti da su možda postali moneta za potkusurivanje sa neprijateljima Crne Gore.

Jer, neće proći dugo vremena kad će postati bjelodano da su pozivi Andrije Mandića, Bečića, Milatovića , Jokovića i ostalih političara velikosrpske provenijencije na „nacionalno pomirenje“ samo demagoške floskule, čiji je stvarni cilj isključivo „pomirenje u srpstvu“, u kojemu bi manjinski narodi u Crnoj Gori imali status Bošnjaka i Albanaca u Srbiji.   

 Zaključak

Dakle, važno je ponoviti, da nijedan fašizam, rasizam, šovinizam, imperijalizam, hegemonizam, ne može –  i kad bi htio – obuzdati samoga sebe. On je bez milosti i razumijevanja za sve što je slabije od njega i što mu nije nalik.

Za klasičnog velikosrpskog nacionalistu nema prijateljskog i bezopasnog crnogorskog suvereniste – štogod on bio vjerski i nacionalno – jer oni nezavisnu Crnu Goru i Crnogorce smatraju istorijskom i nacionalnom anomalijom. Stoga, poput Andrićevog Karađoza, za njih nema nevinih pobornika nezavisne i demokratske Crne Gore, jer: „Ako ništa drugo, majka mu je, kad ga je nosila, pomislila nešto rđavo.“

Ipak treba priznati da su nasrtaji na  suverenost Crne Gore i asmilovanje crnogorske nacije, u potonje četiri godine bilo prilično efikasni – iako često konfuzni i traljavi – jer su opsesivni i beskrupulozni, a s druge strane nijesu naišli na organizovan otpor, u onim sferama gdje se brani nacionalni ponos, oblikuje kolektivno pamćenje i planovi za budućnost. Njihov trenutni učinak je odraz toga što  crnogorski suverenisti još nemaju kompaktnu ideologiju, organizaciju, snažne lidere, strateške saveznike.

Političke stranke su u konfuziji i previranju, uticajni intelektualci su još spoznajno i emocionalno u sferi jugoslovenstva i komunizma, a nedostaju i djelatne kulturne institucije. (Matica crnogorska, jedina kulturna ustanova Crnogoraca koja je na državnom budžetu,  nema kadrovskog potencijala niti ambicija da, per definizione – s obzirom na stepen nacionalne ugroženosti – masovno okupi intelektualce koji se zalažu za opstojnost crnogorske nacije i stane na čelo masovnog kulturnog pokreta, u svakom dijelu Crne Gore).

Ergo, jedan organizam kad je napadnut smrtonosnom bolešću ima dvije oprečne reakcije: svim silama se odupre da preživi ili se prepusti bolesti bez otpora. Naredni mjeseci i godine pokazaće: je li u ovoj generaciji Crnogoraca ostalo još nešto od  onog slobodoištućeg narodnog genija, koji su slavili Volter, Puškin, Garibaldi, lord Gledston, ili su postali beslovesna zajednica bez vitalnosti i vizije, kojoj prijeti neminovni nestanak.

P.S. „Junaku se češće putah hoće vedro nasmijat grohotom.“

Uprkos svemu, dobri su izgledi  da Crna Gora i Crnogorci, prežive i  treći veliki smrtonosni atak velikosrpskog nacionalizma u posljednjih stotinak godina. Prije svega zbog toga što je velikosrpstvo imitacija ruskog imperijalizma, zapravo pseudoimperijalizam, koji uprkos opsesivne upornosti i bezobzirnosti, dosad nije pokazao sposobnost da do kraja asimiluje bilo koju etničku, vjersku i nacionalnu zajednicu.

I zbog toga – između ostalog –vjerujem da Crna Gora i Crnogorci, čiji se korijeni protežu do 9. stoljeća i dukljanskog arhonta Petra – koji su preživjeli Vizantiju, Nemanjiće, pet stoljeća Osmanske dominacije na Balkanu, tri vojne okupacije u 20. vijeku – neće  nestati  nakon što su pravo na samostalnost izborili i državni i nacionalni entiteti koji su se formirali tek nakon Drugog svjetskog rata.

Izvor: Antenu M piše: Milorad Popović