Iako je broj novorođene djece najniži u posljednjih više od 70 godina, čime je nastavljen i trend pada nataliteta, Crna Gora je završila godinu sa pozitivnim saldom, prije svega zahvaljujući vraćanju stopa mortaliteta u „normalu“ od prije kovid pandemije.

Zanimljivo je da je broj umrlih, nakon tri pandemijske godine kada se u Crnoj Gori umiralo daleko iznad prosjeka, u 2023. godini „pao“ na nivo iz 2015. godine, odnosno na 6.316 što je, uz najniži ikada zabilježeni natalitet od 7.002 novorođenih, učinilo da prirodni priraštaj bude na nivou između 2018. i 2019. godine.

Preliminarni podaci Monstata, nažalost, ne daju odgovor na pitanje koliko je roditelja novorođene djece stranih državljana.

Kada su u pitanju opštine, u njih 16 je zabilježen negativan prirodni priraštaj. Najviše ih je na sjeveru Crne Gore koji decenijama pati od depopulacije, ali negativni saldo bilježe i opštine u južnoj i u centralnoj regiji – Herceg Novi, Cetinje, Danilovgrad i Nikšić. Jedina opština u sjevernoj regiji koja bilježi pozitivan prirodni priraštaj je Rožaje 136.

Najgori saldo u apsolutnim brojkama bilježe Pljevlja i Nikšić -259 i -165, dok je najveći prirodni priraštaj zabilježen u Podgorici i Budvi - 978 i 188.

Crna Gora je prvi put poslije Drugog svjetskog rata negativan prirodni priraštaj zabilježila na kraju prve pandemijske godine, a iznosio je -196.

Tadašnja administracija sprovodila je mjere u vrlo komplikovanoj situaciji punoj nepoznanica, ali i izazova koji su drastično kreirali tokove epidemije: skoro svakonedjeljne litije, sa po više desetina hiljada građana na ulicama, predizborni skupovi, postizborna slavlja i patriotski skupovi, sahrana mitropolita SPC itd.

Dva velika događaja, na kojima je prisustvovalo hiljade ljudi bez poštovanja epidemijskih mjera, uticala su posebno značajno, u negativnom smislu, na tok epidemije.

Prvi događaj su bili izbori 30. avgusta 2020. godine, tačnije okupljanja koja su uslijedila nakon njih, kada su se brojke novoinficiranih sa prosjeka od tidesetak slučajeva na dnevnom nivou, popele na prosjek od preko 230 dnevno.

Drugi veliki događaj, na kojem su se masovno kršile epidemijske mjere, pa čak i od onih koji su kasnije apelovali na građane da ih se pridržavaju, poput bivše ministarke zdravlja Jelene Borovinić-Bojović i premijera Zdravka Krivokapića, bila je sahrana mitropolita crnogorsko-primorskog Amfilohija Radovića 1. novembra. Nakon tog događaja, Crna Gora prvi put od početka kovid krize bilježi cifre i od preko 800 inficiranih u jednom danu.

Tokom posljednja dva mjeseca te godine, Crna Gora je zabilježila više od polovine smrtnih slučajeva od posljedica kovida-19 od ukupnog broja preminulih u 2020. i tu godinu završila sa saldom od preko 7.200 preminulih, što je u konačnici rezultiralo negativnim prirodnim priraštajem.

Naredna, 2021. godina završila se još gore. Visoki kovid brojevi su se nastavili i u prva tri mjeseca, nakon čega je kriva počela ozbiljnije da se spušta da bi početak juna Crna Gora dočekala sa nivoom zaraze koji je imala na samom početku epidemije i koja je potrajala sve do izbora u avgustu prethodne godine.

Tadašnja administracija, odnosno resori koje su vodili današnji predsjednik Crne Gore Jakov Milatović i premijer Milojko Spajić, koji su u potpunosti preuzeli rukovođenje pandemijom od marionetskog menadžmenta Instituta za javno zdravlje, u pokušaju da ožive posustalu turističku privredu, koja je uz ugostiteljstvo i saobraćaj doživjela najveći udar usljed epidemije, odlučili su da uoči ljetnje sezone ukinu apsolutno sve epidemijske restrikcije za ulazak turista u Crnu Goru.

Epidemijski rezultat te akcije je bio takav da su u Crnoj Gori kovid brojke sredinom ljeta počele vrtoglavo da rastu, što je rezultiralo i eksponencijalnim rastom preminulih. Crna Gora je u tom trenutku, samo od posljedica infekcije korona virusom, već izgubila ljudi jednako broju stanovnika opštine Šavnik.

Koliko je tadašnja administracija nesmotreno vodila epidemijsku politiku najbolje govore podaci koje je tada objavio Institut za zdravstvenu metriku i evaluaciju Univerziteta Vašington iz Sijetla, koji su govorili da je početkom decembra 2020. godine u Crnoj Gori bilo inficirano malo više od 20 odsto populacije, početkom aprila naredne 2021. godine 42 odsto, a već krajem juna preko 70 odsto populacije.

Sve ovo rezultiralo je da Crna Gora 2021. godinu završi sa 9.152 umrlih što je, uz 7.033 novorođenih, rezultiralo poraznim prirodnim priraštajem od -2.119.

Naredna, 2022. godina je protekla „mirnije“ u odnosu na prethodnu, u epidemiološkom smislu, iako je tokom prvih mjeseci bilježila loše podatke kada je negativan prirodni priraštaj zabilježen čak u 21 opštini, prvi put uključujući i Podgoricu. I ova godina je takođe završena sa negativnim saldom od -47 kada je u pitanju prirodni priraštaj.

Pandemija korona virusa je nesumnjivo, pored loših demografskih politika iz prethodnog perioda, doprinijela devastaciji stanovništva Crne Gore i ozbiljno dovela u pitanje razvoj tog najznačajnijeg društvenog resursa.

Prema analizi u istraživanju Centra za demokratsku tranziciju i Društva statističara i demografa iz 2021. godine, Crna Gora će za tridesetak godina izgubiti jedno čitavo Bijelo Polje, u njoj će živjeti 577.000 stanovnika, a svega 15 odsto stanovništva živjeće na sjeveru države.

Nepostojanje adekvatne populacione politike godinama unazad učinilo je da mogućnosti socijalne, poreske, politike zdravlja, regionalnog razvoja i drugih ne budu iskorišćene za suzbijanje negativnih demografskih trendova.

Crnoj Gori, kao i u prethodnim, i u aktuelnoj administraciji očigledno nedostaje vizije i osjećaja potrebe za očuvanje osnovne supstance stanovništva. I dalje ne postoji kancelarija za vođenje populacione politike, kao ni strategija demografske revitalizacije Crne Gore, a otvorene dinamičke baze podataka o demografskim kretanjima u Crnoj Gori, bez kojih nema ozbiljnog bavljenja demografskom politikom, i dalje su domen naučne fantastike.

A koliko su besmislene Vladine mjere koje je, par dana pred isticanje svog ministarskog mandata, slavodobitno objavio aktuelni predsjednik Milatović, koje će „odgovoriti na demografsku krizu“ i poboljšati natalitet na način što će roditeljima svakog djeteta koje se rodi u opštinama sa negativnim prirodnim priraštajem obezbijediti 1.000, a u ostalim 500 eura, najbolje govori činjenica da nijesu dale apsolutno nikakav rezultat, pa u prošloj godini bilježimo istorijski minimum kada je natalitet u pitanju.