Srbija je ključna poluga širenja ruskog uticaja u regionu, interesi Moskve i Beograda se poklapaju, dok je miješanje Srbije u unutrašnja pitanja Crne Gore posebno vidljivo tokom važnih procesa poput popisa i izbora, ali je poseban fokus stavljen i na obrazovanje - ocijenjeno je na predstavljanju studije „Neraskidive veze ili geopolitička strategija - Uticaj Srbije u Crnoj Gori“ Digitalnog forenzičkog centra (DFC).

Srpski proksiji u Crnoj Gori u kontinuitetu koriste tehniku širenja „Overtonovog prozora“, navodi se u studiji. Kako objašnjavaju u DFC-u, riječ je o jednostavnoj i učinkovitoj tehnici koja omogućava ,,usađivanje svake ideje u svijest čak i visoko moralnog društva“.

Crnogorsko društvo se nikada ranije nije suočilo sa bržom ekspanzijom efekta „Overtonovog prozora“, odnosno legitimizacije ideja koje su nekada bile nezamislive, kao u periodu nakon 2020. godine, navodi se u studiji.

OD KOŠTUNICE I TADIĆA...

Od obnove državnosti Crne Gore Srbija je donijela nekoliko strateških dokumenata kojima se tretiraju Srbi van granica Srbije. Prvi je, podsjeća se u studiji, nedugo nakon crnogorskog referenduma, u oktobru 2006. godine donijela vlada Vojislava Koštunice.

„Deklaracija o proglašenju odnosa između otadžbine i rasejanja od najvećeg državnog i nacionalnog interesa“ sadrži tri člana, a u kontekstu odnosa sa Crnom Gorom posebno indikativan je prvi član koji tretira „dva nevoljno i prostorno odvojena dela srpskog naroda“.

U februaru 2008. godine Republika Kosovo je proglasila nezavinost, a Srbija od tog momenta pitanje kosovskog međunarodnog priznanja koristi za instrumentalizaciju pitanja Srba u regionu, kao i za produbljivanje veza sa Rusijom i Kinom zbog njihovog veta u Savjetu bezbjednosti Ujedinjenih Nacija.

Tako je vlada Borisa Tadića u decembru 2008. godine prodala Naftnu industriju Srbije (NIS) ruskoj državnoj kompaniji Gaspromnjet i vezala strateške izvore energije za Rusku Federaciju, čime se otvaraju vrata za snažnije rusko prisustvo u regionu Zapadnog Balkana.

- Novi pristup pitanju Srba u regionu vidi se i iz Zakona o dijaspori i Srbima u regionu koji je donijela Skupština Srbije 28. oktobra 2009. godine. Međutim, sa pozicije dugoročnog operativnog djelovanja prema Crnoj Gori izdvaja se dokument Ministarstva vera i dijaspore Srbije pod nazivom „Strategija o očuvanju i jačanju odnosa matične države i dijaspore i matične države Srba u regionu“, koji je usvojen 2011. godine. U dijelu koji se odnosi na Crnu Goru navodi se potreba: da se srpsko državljanstvo dodijeli svim pripadnicima srpskog naroda iz Crne Gore koji to žele, posvećenost obnovi sakralnog nasljeđa srpskog naroda i podrška razvoju Srpske pravoslavne crkve (SPC) – navodi se u studiji.

Novu strategiju djelovanja, direktnog i indirektnog miješanja u unutrašnje političke i društvene prilike u Crnoj Gori, dakle uspostavila je vlast Borisa Tadića, a na operativnom nivou, kako navode iz DFC-a, sprovodila je preko njegovih savjetnika Mlađana Đorđevića i Milorada Mikija Rakića.

Kako se navodi, značajna forma pritiska Beograda bilo je kreiranje medijskih narativa koji su crnogorsku državnost predstavljali kao produkt komunističke vlasti nakon Drugog svjetskog rata, a obnovu crnogorske nezavisnosti kao rezultat djelovanja kriminalnih struktura.

Krajem decembra 2019. godine usvojen je još jedan strateški dokument: Strategija nacionalne bezbjednosti Srbije, koji naglašava očuvanje postojanja i zaštite srpskog naroda gdje god on živi.

...DO VUČIĆA

Nakon političkih promjena u Srbiji 2012. godine, navodi se u studiji, djelovalo je da Crna Gora neće biti u fokusu spoljno-političkih prioriteta nove vlasti predvođene Srpskom naprednom strankom (SNS). Vlast u Crnoj Gori predvođena Demokratskom partijom socijalista (DPS) je blagonaklono gledala na promjenu u Srbiji i dolazak na vlast bivših radikala Tomislava Nikolića i Aleksandra Vučića.

Prve godine vladavine SNS u Srbiji praćene su brojnim izjavama srpskih i crnogorskih zvaničnika o usponu odnosa između dvije zemlje, koji su često kvalifikovani kao najbolji u posljednjih dvadeset godina.

No, kako navode iz DFC-a, čvrsto opredjeljenje Crne Gore za ulazak u NATO i dobijanje pozivnice za članstvo 2015. godine ogolilo je spoljno-političke prioritete vlasti u Srbiji.

Umiješanost Rusije u pokušaj terorizma na dan parlamentarnih izbora u Crnoj Gori 2016. godine označila je prekretnicu u odnosima Srbije i Crne Gore. Detalje o pokušaju prevrata potvrdio je tadašnji premijer Srbije Aleksandar Vučić, ali je nakon dolaska ruskog sekretara Savjeta za nacionalnu bezbjednost Nikolaja Patruševa u Beograd 26. oktobra 2016. godine, paradigma odnosa između Srbije i Crne Gore promijenjena.

- Osnaživanje veza ruskih državnih struktura i srpskih institucija nakon pokušaja prevrata u Crnoj Gori, odrazilo se na intenzitet srpskog uticaja u Crnoj Gori. Ulazak Crne Gore u NATO 2017. godine nije promijenio odnos Srbije prema crnogorskoj nezavisnosti i suverenosti – piše u studiji.

VEKTORI UTICAJA

Prepoznati eksponenti prosrpske i proruske etnonacionalističke politike u Crnoj Gori djeluju sa pozicija svesrpskog unitarizma, a srpske propagandističke metode i narativi koji imaju za cilj kriminalizaciju crnogorske nezavisnosti i državnosti, od 2006. godine dobile su oblik strateškog komuniciranja.

- Koordinisani angažman prosrpskih i proruskih snaga u protekloj deceniji, usko je vezan za period crnogorskog pristupanja NATO. Arhitektura djelovanja i ideološki svjetonazor kulturnih, medijskih, vjerskih i političkih aktera uspostavljena je pod snažnim uticajem aktuelnog rektora Univerziteta Crne Gore Vladimira Božovića. Kao predsjednik izvršnog odbora Matice srpske u Crnoj Gori, osnivač pokreta za neutralnost „Ne u rat – ne u NATO“, te jedan od osnivača Srpske kuće u Podgorici i propagandnog portala In4s, on je značajno doprinio homogenizaciji snaga koje su, paralelno sa aktivnostima za smjenu vlasti, vodile i anti-NATO kampanju – navodi se u studiji.

Aktivnosti Matice Srpske u Crnoj Gori, proruskog propagandnog portala In4s i političkih proksi aktera u Crnoj Gori, kako tvrde u DFC-u, odvijale su se u tri pravca: negiranje crnogorskog identiteta; anti-zapadna i proruska propaganda i osnaživanje uticaja SPC na društveno-političke prilike.

- Božovićeva uloga u sagledavanju aktuelnih tačaka ulaska srpske meke moći, kao i mehanizama koji se koriste u tom pravcu je nezaobilazna. Njegova analiza „Ruski vektori meke moći“ koju je predstavio 2015. godine u Beogradu na konferenciji pod nazivom „Borba Rusije i Srbije juče i danas, Drugi svjetski rat, Jugoslavija 1991-1999, Ukrajina 2014-2015“, postala je putokaz za rusko-srpske maligne aktivnosti u Crnoj Gori – podsjećaju iz DFC-a.

Glavna teza u Božovićevoj analizi je bila da se za razvoj rusko-srpskih vektora meke moći, neophodno osloniti na SPC u Crnoj Gori, kao i da je razvoj srpske kulture potpuno kompatibilan sa procesom jačanja ruskog kulturnog i političkog uticaja.

Božović je tom prilikom ukazao na sličnosti crnogorskog i ukrajinskog slučaja, a tu tezu će kasnije ponavljati i razvijati politički subjekti, desničarske organizacije, ali i čelnici Srpske pravoslavne crkve.

Na pomenutoj konferenciji Božović je potencirao ulogu SPC kao najznačajnijeg i najvitalnijeg proruskog društvenog organizma u Crnoj Gori, što se u periodu koji je uslijedio i pokazalo na djelu.

Sistem prosvjete i obrazovanja nakon 2020. godine postao je polje za obračun sa temeljima crnogorske državnosti. Prosrpski i proruski proksi akteri postavljeni su na čelna mjesta u tom sektoru, a Vladimir Božović je imenovan za rektora Univerziteta Crne Gore.

MEDIJI

U studiji DFC-a, osim SPC koja je pružila ideološku matricu za djelovanje krajnje desničarskih grupa, kako pro-srpskih tako i pro-ruskih, apostrofira se i uloga medija kao značajnih vektora uticaja.

U DFC-u ističu da su sve četiri privatne televizije sa nacionalnom frekvencijom u apsolutnom ili većinskom vlasništvu srpskog kapitala, a da se posebno dvije – TV Adria i Prva - ističu po širenju srpske nacionalističke propagande.

No, prema ocjeni DFC-a, ključnu ulogu u promociji proruskih i prosrpskih narativa u Crnoj Gori ima neregistrovani portal In4s koji, osim u Podgorici, ima svoje redakcije u Beogradu, Novom Sadu, Nikšiću, Sjevernoj Mitrovici i ukrajinskom Donbasu.

Ovaj portal, kako navode u DFC-u, čiji je stvarni glavni i odgovorni urednik Gojko Raičević, prepoznat je po širenju dezinformacija, nacionalne i vjerske netrpeljivosti, govora mržnje, narativa kojima se negira crnogorski nacionalni i kulturni identitet, targetiranju nevladinog sektora i građanskih aktivista.

Kako se navodi u studiji, pojedini moldavski mediji su u maju 2023. godine iznijeli podatke o navodnim vezama Gojka Raičevića sa ruskim obavještajnim strukturama kroz plasiranje naručenih tekstova putem portala In4s.

U DFC-u ističu da su sve četiri privatne televizije sa nacionalnom frekvencijom u apsolutnom ili većinskom vlasništvu srpskog kapitala, a da se posebno dvije – TV Adria i Prva - ističu po širenju srpske nacionalističke propagande. No, prema ocjeni DFC-a, ključnu ulogu u promociji proruskih i prosrpskih narativa u Crnoj Gori ima neregistrovani portal In4s koji, osim u Podgorici, ima svoje redakcije u Beogradu, Novom Sadu, Nikšiću, Sjevernoj Mitrovici i ukrajinskom Donbasu

-Ti mediji su objavili fotografiju iz 2016. godine na kojoj je Raičević, navodno, u društvu ruskih agenata, među kojima je i Ana Bogačeva, članica Agencije za istraživanje interneta, koju FBI potražuje zbog nezakonitog miješanja u američke izbore. Moldavski mediji među saradnicima Gojka Raičevića navode Igora Damjanovića, dopisnika In4s i raznih ruskih izdanja, Vladimira Božovića, rektora Univerziteta Crne Gore i Dražena Živkovića, osnivača i urednika portala Borba – piše u studiji.

Podršku portalu In4s i njegovom uredniku Raičeviću pružaju Goran Danilović, lider Ujedinjene Crne Gore i direktor Agencije za kontrolu obezbjeđivanja kvaliteta visokog obrazovanja, Milivoje Brković, odobornik u Skupštini glavnog grada, sveštenik Srpske pravoslavne crkve Mijajlo Backović, lider stranke Prava Crna Gora Marko Milačić, stranica Bunt koja je prepoznata po širenju dezinformacija, antizapadnih narativa, govora mržnje i poziva na nasilje.

Pored direktne podrške tom portalu izražene u pojedinačnim slučajevima, navodi se u studiji, legitimitet su mu davali i pojedini crnogorski zvaničnici gostujući na njegovim platformama. Među njima su bili Dritan Abazović, Zdravko Krivokapić i Milojko Spajić.

Izvor:Pobjeda.me