Zamjenik pomoćnika sekretara Stejt departmenta Gabrijel Eskobar i specijalni predstavnik EU Miroslav Lajčak, obojica sa mandatima za Zapadni Balkan u protekle tri godine, oprostili su se protekle sedmice u Vašingtonu od svojih dužnosti. Riječ je o dvojici iskusnih diplomata koji dobro poznaju Balkan. Sarađivali su bez mnogo trvenja. Najveći vidljivi problem je američka podrška „Otvorenom Balkanu“, šemi za olakšavanje trgovine. Evropljani su ga s pravom smatrali nepotrebnim i dupliranjem njihovih sopstvenih napora u onome što je poznato kao „Berlinski proces“.

Ali Lajčak i Eskobar nijesu uspjeli da proizvedu političku normalizaciju između Кosova i Srbije koju su postavili kao glavni prioritet.

Što je pošlo naopako?

Eskobar i Lajčak su loše počeli, a završili još gore. Obećali su Beogradu da će dati prioritet stvaranju Zajednice opština sa srpskom većinom unutar Кosova. Završili su bez značajnijeg pomaka na tom pogrešnom prioritetu. Priština se obavezala na stvaranje Zajednica srpskih opština Briselskim sporazumom iz 2013. godine. Ali Eskobar i Lajčak su zanemarili da moraju natjeraju Beograd da isporuči quid pro quo. Pored Zajednice srpskih opština, Briselski sporazum priznaje važnost kosovskog ustava i pravosudnog sistema na cijeloj njegovoj teritoriji, obavezuje Srbe na učešće u prištinskim institucijama vlasti i obavezuje se da će Кosovo i Srbija napredovati u EU bez međusobnih unutrašnjih miješanja. Beograd je odustao od svih tih obaveza i zadržao je de facto vlast nad srpskim stanovništvom u većini srpskih zajednica na sjeveru Кosova. Tamo je organizovao bojkot opštinskih izbora. Beograd je takođe povukao srpske zvaničnike iz policije i sudova. A Srbija je učinila sve da spriječi ulazak Кosova u Savjet Evrope.

Beograd je potom krenuo u ofanzivu

Frustrirana neuspjehom EU i SAD da isporuče rezultate u formiranju Zajednice srpskih opština, Srbija je prošle godine odlučila da pogorša stvari. Кidnapovala je dva kosovska policajaca sa teritorije Кosova, iznajmila rulju za napad na mirovne snage NATO na Кosovu i organizovala teroristički napad koji je trebalo da pruži izgovor za srpsku vojnu intervenciju.

Predsjednik Srbije Vučić je krajem prošle godine izrazio nadu da će se promijeniti geopolitički uslovi, uključujući i Trampov reizbor, koji će Srbiji omogućiti da ponovo preuzme dio ili cijelo Кosovo. Novoformirana srpska vlada uključuje glasne pristalice ruske invazije na Ukrajinu i vodećeg zagovornika „srpskog sveta“, što je eufemizam za Veliku Srbiju.

Politici je potrebno resetovanje

Jasno je da politika Zapada prema Srbiji ne funkcioniše. Vašingtonu i Briselu ne ide mnogo bolje ni sa Кosovom. Priština je odbila da krene dalje po pitanju formiranja Zajednice srpskih opština, uprkos skupim evropskim „posljedicama“ i zlobnim osudama SAD. Samo ako Beograd primijeni ostale odredbe Briselskog sporazuma iz 2013, Priština će odgovoriti istom mjerom. Vučić nije raspoložen za to.

Za uspjeh je potrebno resetovanje

Politički dijalog koji je pokrenut sporazumom iz 2013. je očigledno propao nakon više od jedne decenije. Tehnički dijalog koji mu je prethodio bio je daleko uspješniji zato što je bio usredsređen na pitanja koja bi mogla da donesu vidljive koristi građanima obje zemlje. Uprkos slaboj primjeni, rezultati su bili značajni.

Čak i danas, Priština i Beograd su bolje prošli sa praktičnim pitanjima kao što su registarske tablice i lična dokumenta nego politička normalizacija. To je pravi pravac za budućnost. Politička normalizacija je za sada most koji je predaleko. Srbija neće biti zainteresovana da odustane od svojih pretenzija na suverenitet na Кosovu sve dok rat u Ukrajini ne okonča tamošnje ruske aneksije. Кosovo neće biti zainteresovano za formiranje Zajednice srpskih opština dok ne bude uvjereno da Srbija prihvata njegov suverenitet i teritorijalni integritet. Ali i Beograd i Priština mogu podržati brže kretanje kroz njihove zajedničke granice i omogućavanje legalnije trgovine.

Priština je s pravom počela da insistira na upotrebi svoje zvanične valute, eura, u transakcijama na Кosovu. Ali to stvara probleme srpskim zajednicama koje dobijaju subvencije iz Beograda u srpskim dinarima. Ovo je vrsta praktičnog pitanja na koje bi EU i SAD trebalo da se fokusiraju. Beograd i Priština treba da se dogovore o transparentnosti za subvencije Srbije srpskim zajednicama na Кosovu, što bi pomoglo da se riješi pitanje valute. To je praktični pravac u kome leže izgledi za uspjeh. Oproštaj od neuspjeha zahtijeva pravilno postavljanje prioriteta.

Izvor:Pobjeda