Nemilosrdna srpska kampanja 1999. koju je vodio srpski lider i jugoslovenski predsjednik Slobodan Milošević dovela je do masakra, silovanja i protjerivanja oko polovine većinskog albanskog stanovništva sa Kosova.

Bila je to humanitarna katastrofa. Stalno vazdušno bombardovanje srpskih snaga i položaja NATO-a zaustavilo je užas.

Alijansa je odmah potom poslala skoro 50.000 vojnika.

Ko bi od mojih ljudi mogao zaboraviti prizor kako su vojnici NATO-a klicali kad su stigli?

Tokom proteklih 25 godina, dok je NATO pomagao u oslobađanju Kosova i održavanju mira, mi smo zauzvrat izgradili demokratiju da njegujemo ovaj mir iznutra.

Proglasili smo našu nezavisnost 2008. godine, ideja koja će odjeknuti kod Amerikanaca koji su upravo proslavili svoj Dan nezavisnosti.

Većina svijeta sada priznaje državu Kosovo.

Za nas je bilo malo sumnje, imajući u vidu svježa sjećanja na genocid u Ruandi i Bosni, da bi se situacija na Kosovu brzo pogoršala bez NATO-a. Kao Kosovaru, bolno je i zamisliti koliko je moglo biti gore.

Od samog početka, intervencija NATO-a je bila humanitarna.

Ali humanitarna intervencija služi i nacionalnim interesima, koliko god mi željeli da ih smatramo različitim. Mir u Evropi i zaustavljanje ljudske patnje služili su nacionalnim interesima članica NATO-a.

Konflikt na Balkanu povećava rizik od prelivanja na Zapadnu Evropu, ne samo kroz izbjegličku krizu, već i uvlačenje stranih igrača u ovo istorijski značajno geopolitičko pogranično područje, ugrožavajući bezbjednost Evrope.

NATO nije apstraktan entitet koji djeluje samostalno. Za to je potrebna politička volja.

U slučaju Kosova, imali smo političku volju mnogih velikih sila, uključujući Sjedinjene Države, najveću vojnu silu NATO-a.

Državna sekretarka Medlin Olbrajt poznavala je region i strahote evropskih ratova. Uprkos tome što je bila snažno povezana sa Klintonovom administracijom, intervencija je bila dvostranačka. U Kongresu, senator Bob Dole, republikanac, bio je snažan zagovornik.

Vojna intervencija uvijek treba da bude posljednje sredstvo, a na Kosovu je i bila.

Sastanci na visokom nivou su više puta bili neuspješni, uključujući razgovore u zamku Rambuje u Francuskoj između srpskih i albanskih predstavnika i američkih, evropskih i ruskih zvaničnika.

Diplomatija je bila iscrpljena dok su ljudi ubijani. Rat na Kosovu bio je četvrti koji je Milošević vodio u bivšoj Jugoslaviji.

Obim okrutnosti zahtijevao je snažan odgovor. Poslije 78 dana vazdušnog bombardovanja, najvećeg vojnog napada alijanse od njenog osnivanja 1949. godine, srpske oružane snage su se povukle.

NATO je ostao na Kosovu, a uslijedio je povratak izbjeglica pod administraciju i zaštitu Ujedinjenih nacija i Evropske unije.

Prisustvo NATO-a je osiguralo mir i omogućilo nam da se obnovimo.

Vojske su štitile našu granicu, ali su nam, takođe, pomogle da se zaštitimo, uključujući i izgradnju naše vojske, Kosovskih bezbjednosnih snaga.

Početna misija bila je podijeljena između Francuske na sjeveru, Italije na zapadu, Njemačke na jugu i Sjedinjenih Država na istoku, sa Ujedinjenim Kraljevstvom na centralnom istoku.

Tokom godina, kako je naša stabilnost rasla, NATO je drastično smanjio svoje trupe sa početnih 50.000 na nekoliko hiljada.

Zapad treba da se ponosi ovim dostignućem. Kosovo je sada priznato kao najviše rangirana demokratija na Zapadnom Balkanu.

Ovu transformaciju nije uradio samo NATO; zahtijevao je napore mnogih stranaka i, što je najvažnije, odlučnost kosovskog naroda koji je učestvovao u političkom procesu.

Ali NATO je omogućio ovu realnost, i nije slučajno da je rat u Ukrajini prvi veliki evropski rat u više od 100 godina u kojem zemlje Zapadnog Balkana nisu učestvovale.

Mir je težak posao i dinamičan – mora se stalno održavati.

Ipak, iako je kosovska demokratija u usponu, rastu i prijetnje njenoj bezbjednosti.

U septembru su teško naoružane srpske paravojne trupe za koje vjerujemo da su dolazile iz Srbije zauzele položaje u pravoslavnom manastiru Banjska u, kako je američka vlada nazvala, veoma organizovanom poduhvatu koji je uključivao sofisticirano oružje.

Srpske vojne snage su se mobilisale u blizini naše granice, što je potez koji Sjedinjene Države kritikuju kao „destabilizujući“. Prošle godine NATO je povećao svoje trupe sa 3.770 na oko 4.500 usred sve većih prijetnji miru.

Ostaju i politički izazovi.

Aleksandar Vučić, bivši ministar propagande pod Miloševićem, postao je 2017. predsjednik Srbije.

Njegov uspon označio je povratak Miloševićevoj autoritarnoj, etnonacionalističkoj politici, posebno ekspanzionističkoj. Autoritarna politika Beograda posebno je otežavala život etničkim Srbima na Kosovu.

Morali su da upravljaju svojom ulogom manjine u novoj zemlji sa približno 93 procenta etničkog albanskog stanovništva i sedam procenata koje čine druge manjine, uključujući Rome i Turke.

Srbija je ometala ovu integraciju. Trebala je hrabrost da se etnički Srbi priključe institucijama i postanu aktivni učesnici u zemlji.

Novi front na Balkanu služio bi Rusiji kao i Srbiji: Srbija bi mogla da pokuša da osvoji teritoriju agresijom, a Rusija bi mogla da ojača Srbiju kao satelit, pored toga što će odvratiti svijet od rata koji vodi u Ukrajini.

Za vrijeme Vučića, Srbija je mnogo ulagala i u svoju vojnu saradnju sa Rusijom.

U izvještaju američkog ministarstva odbrane iz 2019. zaključuje se da „Srbija pruža najpovoljnije okruženje za ruski uticaj na Zapadnom Balkanu“.

Kosovo, naprotiv, nije moglo da obezbijedi manje permisivno okruženje. Ostali smo čvrsto prozapadni.

Četvrt vijeka nakon njegove intervencije, uloga NATO-a na Kosovu dokazuje da je ta organizacija važnija nego ikad.

Njeni snažni rezultati u zemlji pokazuju da su demokratija i institucionalna podrška kojima je pomogla da se uspostavi, zajedno sa spoljnim prijetnjama koje je spriječio, uspješno održali mir.

Nažalost, 25 godina kasnije, ponovo se suočavamo sa ratom i ratnim prijetnjama u Evropi.

Ovdje se mir održava samo našom sposobnošću da ga branimo kada je direktno izazvan, a prijetnja takvog izazova je stvarnija nego ikad, zaključuje Kurti.

Izvor: Danas.rs