Zločin u Srebrenici i okolini počinile su tokom rata u Bosni i Hercegovini, u julu 1995. godine, snage Vojske Republike Srpske pod komandom generala Ratka Mladića, uz učešće paravojne formacije „Škorpioni“ i drugih dobrovoljačkih jedinica. Zločin je sproveden kroz masovna, planski izvedena ubistva, prema nezvaničnim podacima, 8.372 zarobljena bošnjačka muškarca i dječaka.

Ove godine se obilježavanje u Memorijalnom centru u Potočarima organizuje u okviru Međunarodnog dana sjećanja na genocid u Srebrenici koji je uz osudu negiranja genocida i veličanja ratnih zločinaca utvrđen Rezolucijom Generalne skupštine Ujedinjenih nacija usvojenoj 23. maja ove godine.

Za Rezoluciju je glasala i Crna Gora uz podnošenje crnogorskih amandmana kojima se podvlači da je krivična odgovornost za genocid individualizovana, odnosno da se ne može pripisati bilo kojoj etničkoj, vjerskoj ili drugoj skupini ili zajednici u cjelini.

Uprkos tome, zločin se i dalje relativizuje, a majice sa likom Radovana Karadžića ili Ratka Mladića osviću na tezgama u višenacionalnim ili sredinama sa većinskim muslimanskim življem u crnogorskim gradovima, kao što je slučaj bio nedavno u Baru kada je državnom tužilaštvu trebalo nekoliko dana da utvrdi čija je i da li je uopšte nadležno da reaguje. Na šta bi trebalo da obavezuje i sama Rezolucija UN, ali i niz prethodnih akata koje je povodom Srebrenice usvojila Skupština Crne Gore.

DVIJE DECENIJE OD POSJETE 
Iako je sama rezolucija usvojena prije nepunih dva mjeseca izazvala oprečne stavove i žustru političku polemiku u Crnoj Gori - što je rezultiralo i pozicioniranjem vladajuće većine u odnosu na Rezoluciju o Jasenovcu, Dahau i Mauthauzenu - zvaničan politički stav zemlje u odnosu na srebreničke žrtve davno je izražen. 

To je uradila crnogorska delegacija na čelu sa ministrom vanjskih poslova Miodragom Vlahovićem prije dvije decenije - u novembru 2004. godine. Prvi zvaničnik tadašnje državne zajednice Srbija i Crna Gora koji je posjetio Potočare, položio cvijeće na spomen-postament i poklonio se žrtvama srebreničkog genocida.

– Večeras smo se poklonili nevinim žrtvama Srebrenice, koja predstavlja simbol nepotrebne ljudske patnje i zločina koji pritiska sve generacije koje žive na ovim prostorima. Mi smo ovdje zbog toga da bismo osigurali zajedničku budućnost, kao slobodni i ravnopravni ljudi – rekao je Vlahović, dodajući da zločin u Srebrenici ne smije biti zaboravljen.

Sa druge strane, iz nevladinog sektora se ističe da se, ipak, nije odmaklo od deklarativne osude.

Prema ocjeni NVO Anima, režim Slobodana Miloševića pružio je cjelokupnu vojnu, logističku, finansijsku i političku pomoć u izvršenju genocida i do danas se ne zna koja je uloga Crne Gore u tim dešavanjima.

Iz te organizacije su podsjetili da je Skupština Crne Gore 2009. godine usvojila Deklaraciju o prihvatanju rezolucije Evropskog parlamenta (EP) o Srebrenici, dok je 17. juna 2021. Skupština usvojila Rezoluciju o zabrani negiranja genocida u Srebrenici kojom se zabranjuju i osuđuju izjave, postupci i politike koje negiraju ili dovode u pitanje da se u Srebrenici desio genocid, a 11. jul se proglašava Danom sjećanja na žrtve Srebrenice.

- Danas je jasno da cilj usvojenih dokumenata nije ostvaren i da podržavaoci/saučesnici genocida nisu promijenili svoju osnovnu ideju – uništiti sve što se „ne moli srpski“, samo su stavili maske mirovnjaka onoliko koliko im je potrebno da koriste privilegije pozicija koje su zauzeli. Rat se nastavlja drugim sredstvima pod mantrom ulaska u EU i realnog udaljavanja na terenu. Na političkoj agendi je zloupotreba žrtava (tuđih i vlastitih) do konačne „pobjede“i konačne tragedije – poručili su iz Anime.

APEL 76 NEVLADINIH ORGANIZACIJA
Povodom 29-godišnjice genocida u Srebrenici, 76 NVO iz Crne Gore, koje su se zalagale da Crna Gora kosponzoriše Rezoluciju UN o Međunarodnom danu sjećanja na žrtve genocida u Srebrenici, saopštile su da odaju počast žrtvama srebreničkog genocida i izražavaju solidarnost sa njihovim porodicama i preživjelima.

Uporedo od vlasti Crne Gore zahtijevaju da proglase Dan sjećanja na genocid u Srebrenici i obezbijede njegovo redovno zvanično obilježavanje u skladu sa Rezolucijom UN o proglašenju 11. jula za Međunarodni dan sjećanja na genocid u Srebrenici 1995. godine, Rezolucijom Skupštine Crne Gore o genocidu u Srebrenici iz 2021. godine i Deklaracijom Skupštine Crne Gore o prihvatanju rezolucije Evropskog parlamenta o Srebrenici iz 2009. godine.

Ove nevladine organizacije zatražile su da se obezbijedi dopuna udžbenika istorije za odgovarajuće uzraste objektivnim informacijama o ovom zločinu i ulozi Crne Gore u ratovima na teritoriji bivše Jugoslavije devedesetih godina prošlog vijeka.

Takođe, traže da pronađu i procesuiraju nekažnjene izvršioce i pomagače genocida u Srebrenici i drugih ratnih zločina.

- Da osude i suzbijaju negiranje genocida, slavljenje njegovih izvršilaca i svaki drugi govor mržnje koji predstavlja posljednju fazu genocida i uvertiru u nove sukobe i zločine; podržavaju programe suočavanja sa prošlošću i promocije ljudskih prava, posebno zabrane diskriminacije i suzbijanje svakog oblika mržnje i netrpeljivosti u skladu sa Ustavom Crne Gore – navodi se na listi zahtjeva.

Zaključno, traže da se ulože veći napor u proces pomirenja u regionu na bazi suočavanja sa prošlošću i poštovanja prava žrtava genocida, zločina protiv čovječnosti i ratnih zločina.

Na obilježavanju godišnjice genocida u Potočarima, ovogodišnju delegaciju Vlade Crne Gore čine ministarka evropskih poslova Maida Gorčević, ministarka prosvjete, nauke i inovacija prof. dr Anđela Jakšić-Stojanović, ministarka rada i socijalnog staranja Naida Nišić, državni sekretar u Ministarstvu evropskih poslova Bojan Božović i Satka Hajdarpašić, otpravnik poslova u Ambasadi Crne Gore u Bosni i Hercegovini. Delegaciju Skupštine Crne Gore predvodiće potpredsjednica parlamenta Zdenka Popović.