Bio je 7. mart 1942. godine. Toga dana su počele da se izvršavaju izrečene presude četničkog suda. Prethodno su se, u posljednjoj nedjelji februara, desila hapšenja komunista, pripadnika i simpatizera NOP-a iz kolašinskog kraja i drugih krajeva Crne Gore.
Prva strijeljanja su bila sedmog dana marta 1942. godine uz sjeverni zid kasarne na Brezi. Osuđeni na smrt su dovođeni iz zloglasnog kolašinskog četničkog zatvora. Sami su morali da kopaju svoje rake. Strijeljanja na Brezi su trajala sve do kraja septembra 1943. godine kada su partizani ušli u Kolašin i oslobodili grad od Italijana i četnika...
Tako je Breza počinjala da bude istorija. Metkom u srce slobode i naredbom da se kopa i gleda svoj grob. A pobjedom slobode i Crne Gore, svaki taj metak se „vratio“ toj okupatorskoj i izdajničkoj cijevi.
Ime slobode
Vrijeme je kasnije poređalo imena heroja na Partizanskom groblju na Brezi. Deset aleja, 200 grobnih mjesta, 190 muškaraca i 10 žena. Na Brezi su sahranjene Ruža Rip i Đurđa Vlahović, izvedene su iz četničkog zatvora i obješene. Po završetku rata na Brezi su sahranjeni borci koji su poginuli u Barama Kraljskim, kao i strijeljani u Lubnicama u zimu 1942. godine, kao i borci koji su pojedinačno strijeljani u okolini Kolašina. Nakon rata, sahranjeno je još 16 pripadnika NOP-a, a posljednji, istaknuti revolucionar Dušan Dragović.
Po idejnom rješenju slikara Moma Vujisića, 1974. godine izgrađen je spomen-park Parizanskog groblja. Centralni dio je kružni sa stubovima različite visine od dva do devet metara. Pozadi su aleje sa humkama i imenima stradalih rodoljuba.
Breza je postala istorija
Kada je Kolašin u pitanju, Breza je ime naselja, ali i ime slobode, ime života. Partizansko groblje ili spomen-kompleks na Brezi je postalo svojevrsna adresa i znak prepoznavanja Kolašina. Mjesto brojnih događaja i srijetanja koja imaju učinak slobode i pamćenja koje obavezuje. Još se pamte susreti rezervnih vojnih starješina JNA kada je na Brezi bilo više stotina učesnika. U vremenu omladinskih radnih brigada, kolašinska se zvala – ORB Heroji Breze. Ta slova sa brigadirskih majica i danas imaju svoj zvuk i glas: Breza – Heroji –Heroji – Breza.
Čuvar ljudi i vremena
Inicijativom Gojka Vlahovića, tadašnjeg predsjednika UBNOR-a i antifašista Kolašina, inače i komšije Breze, prije desetak godina spomen-kompleks na Brezi je rekonstruisan. Nedavno su završeni i poslovi konzervacije. Decenije Breze su izborile status kulturno-istorijskog spomenika koji uvjerljivo čuva svoje ljude i vrijeme. Obilaze je i turisti sa raznih svjetskih adresa, želeći da neposredno osjete kako traje taj superiorni korak antifašizma. I kako se sa slobodom nekada može i rukovati…
Naravno, svakog 13. jula, Breza je mjesto okupljanja Kolašinaca, ali i njihovih gostiju. Da se, sa te čudesne adrese, obilježe najsuperiorniji ustanak protiv fašizma i dan kada je državna navika Crne Gore dobila svoj međunarodni okvir...
Država i sloboda – dvije navike crnogorskog trajanja.
Potpisane i Herojima Breze....
Izvor:Pobjeda
Komentari