Crna Gora usamljena stoljećima, okružena neprijateljima, neustrašivo brani svoju samobitnost, dok zraci civilizacija pokatkad stidljivo ofrane nepokorni Lovćen. Zabrađena iskonskom ljepotom i surovošću prirode, koja izliva epske planine kao prirodni prsten odbrane, ostrvo je slobode među mitskim stijenjem. Izvor je neprevaziđene hrabrosti, mjesto na kojem su se čežnjivo hranile najtoplije želje za slobodom, đe se stremilo napretku u kulturi, opštem prosperitetu, o čemu 1844. Njegoš piše čuvenom engleskom arheologu i egiptologu, ser Džonu Gardneru Vilkinsonu: „Mnoge su se stranice crnogorske istorije ‘krile’ od susjeda iz svijeta, naopako predstavljale, ali ovaj narod, kao i svaki drugi, sposoban je ići i napredovati na putu civilizacije“.

Značajne knjige su čitane na Cetinju, ali i pisana uzvišena književna djela gorštačkom mudrošću i filozofskim perom iz mastionica zaklonitih odaja Cetinjskog manastira i Biljarde. Iz obruča rata Crnogorci, željni boljeg života, ali i novih znanja, hrle u nepoznate, daleke zemlje, znajući o njima iz priča, rijetkih srećnika koji su ih pohodili. Slijedeći tradiciju ratnika i ljubav prema oružju, Crnogorci u početku, žudno, s uspjehom završavaju oficirske škole, ali ubrzo osvajaju i dragocjena znanja iz prava, medicine, istorije. Iz skromnih crnogorskih varoši, sa časnih, slobodarskih ognjišta, buduće diplomate odlaze u divne, velike gradove Francuske, Švajcarske, Rusije, Austrije, đe slušaju i upoznaju poznate profesore, upijaju finu literaturu, razvijaju intelektualne sposobnosti. Njihov viteški stav i bistar um uočen je u visokim školama i obrazovnim institucijama, dok su ljepota njihovog fizikusa i bogatstvo crnogorske narodne nošnje plijenili poglede i privlačili pažnju u elitnim društvenim krugovima, kao i na pločnicima Pariza, Nice, Ženeve, Sankt Peterburga, Beča, Kijeva, Trsta.

Evgenije Popović

Luča crnogorske diplomatije, dubokih korijena milenijumske nezavisnosti i samostalnosti, razbuktala se nakon formalno-pravnog potvrđivanja suvereniteta na Berlinskom kongresu 13. jula 1878, zahvaljujući i školovanim Crnogorcima koje slatki mirisi velegrada nijesu omamili. Odoljeli su blještavilu evropskih metropola. Vraćaju se Crnoj Gori i udahnjuju kosmopolitski duh, što nije umanjilo njihov patriotizam, već oplemenilo njihova čula, izoštrilo instinkte, otvorilo poglede horizontu života, bujici drugih kultura, plimi stranih jezika. Promišljaju budućnost drugačije od svojih sunarodnika, jer njihovim idejama nijesu bile prepreke izraženi arhaizmi crnogorskog društva. Talentom virtuoza komponuju istančane diplomatske note, osmišljavaju ośetljive političke taktove, usamljeni i lišeni podrške brojnog sinhronizovanog orkestra diplomatskog osoblja, ali i moći, uticaja, što je bila privilegija velikih sila, snažnih država i njihovih diplomatija.

Šarm evropejstva usmjerava njihove diplomatske vizije na umjerenost, ozbiljnu analizu političkih odnosa, njihovo pomno praćenje i preispitivanje, odbacivanje istorijskih mitova i sentimentalnosti u međudržavnim odnosima, što je posebno i s pažnjom artikulisao utemeljivač i vizionar crnogorske diplomatije, dugogodišnji ministar inostranih djela vojvoda Gavro Vuković, ujedno i prvi crnogorski diplomirani pravnik, smatrajući da se i među protivnicima, u određenim istorijskim trenucima, njihovi državni interesi mogu prožeti nitima zajedništva.

Vojvoda Stanko Radonjić

Naočiti vojvoda Stanko Radonjić, obrazovan na francuskom Liceju „Luj Veliki“, na čelu Knjaževske kancelarije za spoljne poslove od ustanovljenja 1874. Nakon Kongresa u Berlinu, prvi diplomatski predstavnik ponosne Knjaževine Crne Gore u Carigradu i ministar inostranih djela, čiji pečat ima državotvorni otisak. Odrastanje, školovanje, imućan život u Italiji, banketi i diplomatski soarei, nijesu zamaglili ljubav prema otadžbini otmjenog crnogorskog konzula u Rimu, kasnije i ministra inostranih djela, Evgenija Popovića. Rodoljubive misli rojile su se ispod njegovog elegantnog cilindra. Mirisi baruta s rodnog ognjišta nose dr Anta Gvozdenovića u brojne ratove, iz kojih izlazi kao pobjednik sa generalskim epoletama crnogorske, francuske i ruske vojske. Šum balova, udobnost frakova, romantičarski mentalitet nijesu udaljili njegovu ljubav prema Crnoj Gori. Plemićkog stava, prvi je ambasador Kraljevine Crne Gore u Vašingtonu. Vodio je neravnopravnu diplomatsku borbu za opstanak Crne Gore i na brojnim konferencijama u svojstvu predśednika crnogorske kraljevske vlade nakon Prvog svjetskog rata.

Diplomate Knjaževine i Kraljevine Crne Gore sanjale su i stvarale slobodnu Crnu Goru, đe crnogorska pluća najbolje dišu. Većina njih išla je za svojim mislima, bez obzira na posljedice, a svojim radom i po svojoj prirodi, po načinu života i ophođenja, odvajali su iz običnog kolosijeka života. Ako je i bilo nesnalaženja, uzrok bješe nedostatak diplomatskog iskustva, a pojedini su za izvinjenje imali i svoju mladost. Sljedstveno, crnogorska diplomatija ima jak, zdrav korijen, uprkos teškoćama i nerijetkim sušnim godinama, znakovito između dva svjetska rata. Čvrsto, razgranato stablo oplemenjeno i plejadom briljantnih ambasadora izraslih iz Narodnooslobodilačke borbe, dok silni sokovi obnove nezavisnosti Crne Gore posebno krijepe i daruju vitalnost.

Dejan Vuković

(Autor je crnogorski diplomata)

Izvor:Pobjeda