Američki predsjednički izbori su povratili smisao u trenutku kada je predsjednik Bajden objavio da se povlači iz trke za novi mandat u Bijeloj kući. Logično (i, sticajem okolnosti) jedino realistično rješenje za demokratskog kandidata - tj. kandidatkinju - se pokazalo kao dobra odluka. Kamala Haris i zaista ima šanse da bude prva predsjednica Sjedinjenih Država.

Izbori - do kojih je ostalo mjesec i po dana - su još uvijek, kako se to kaže - otvoreni. Bitka se, što nije novost, vodi u nekoliko „swing states“ - saveznih država koje nisu tradiciolno „plave“, tj. dominantno demokratske u svom opredjeljenju, odnosno „crvene“, tj. republikanske. Ankete govore da Potpredsjednica stiče prednost u odnosu na Bivšeg Predsjednika. Ali, rano je za definitivne procjene - mada je do izbora ostalo još samo četrdesetak dana.

Nespremnost Donalda Trampa da prihvati još jedan TV duel sa Kamalom Haris najbolje odslikava trend u kampanji. Prvo - i, kako stoje stvari, jedino - odmjeravanje je bilo porazno za lidera MAGA („Napravimo Ameriku ponovo velikom“) pokreta. Nekoherentne i nepovezane populističke teze i ideje, začinjene izlivima netrpeljivosti i otvorene ksenofobije prema imigrantima, dodatno su predstavile Trampa kao indisponiranog i nespremnog pretendenta na najvišu državnu funkciju u SAD.

U medijskom ratu, posebno na društvenim mrežama, demokratski stručnjaci, između ostalog, potenciraju činjenicu da devet desetina najbližih saradnika 45. predsjednika SAD sada o njemu govore negativno i gotovo svi otvoreno podržavaju Haris. Lista uglednih republikanaca, na kojoj je (čak!) i nekadašnji potpredsjednik Dik Čejni, je upravo impresivna.

Pokret „Republikanci protiv Trampa“, sa značajnim liderima „Velike Stare Partije“ (GOP - Grand Old Party), među kojima je jedan od najvažnijih glasova senator Mit Romni, nekada i sam predsjednički kandidat (izgubio od Obame 2012), ne štedi truda da izvrgne ruglu zvaničnog republikanskog kandidata. Povoda i razloga ne nedostaje.

DVA KONCEPTA: EKSTREMNI IZOLACIONIZAM vs. OPREZNI ANGAŽMAN

Na širem planu, kada se isključe personalni momenti (što je, priznaćemo, vrlo teško), politička zbilja u Americi nudi novu verziju (istorijske) konfrontacije izolacionista i intervencionista.

Naravno, oba ova politička koncepta su odavno izgubila svoju originalnu sadržinu. Bilo bi pogrešno govoriti o tzv. „čistim“ modelima, ali se neke karakteristike ta dva pola američke vanjske politike ponavljaju.

Ono što je svakako novo (mada smo originalnu, „nerazblaženu“ verziju mogli da posmatramo i tokom mandata Donalda Trampa 2016-2020), jeste populistička i krajnje simplifikovana verzija izolacionističke ideje, koju on propagira nečim što bi se moglo nazvati jeftinim doskočicama i obećanjima koja zvuče čak i infantilno.

Ali, MAGA vjernici za to ne mare mnogo. Tako se Trampovo „obećanje“ da bi rat u Ukrajini okončao „za 24 sata“, bez ulaženja u detalje te hokus-pokus operacije, u tim krugovima prihvata kao vrhunski vanjsko-politički plan. Trump se ne trudi ni da pojasni blagonaklono odnos prema totalitarnim liderima širom planete, počevši, naravno, od Putina.

Za detaljniji stav o ratu u Ukrajini se pobrinuo njegov kontroverzni „running mate“, potpredsjednički kandidat Džejms Dejvid Vens (Vance), koji se protivi podršci Ukrajini. „Nije me briga što se dešava u Ukrajini - ovako ili onako“, izjavio je jednim povodom. To je muzika za uši zvanične Moskve.

Tako novi američki izolacionizam liči na hrpu fraza bez strategije i bez konca - koji bi, bar na površini, povezali nespojive teze i nekonzistentne fragmente. Ali, uz to idu i direktne najave potpunog dezangažmana, koji bi iz temelja poremetio odnose na mnogim žarišnim tačkama, ne samo na istočnim obodima Evrope…

Na strani Demokrata „intervencionizam“, tj. politika angažovanja SAD na raznim stranama svijeta doživljava interpretaciju koja je vrlo oprezna i uzdržana.

To je zaostavština iz dva mandata Baraka Obame i, neizbježno, iz iskustva posljednje četiri godine administracije Džozefa Bajdena. Angažman SAD je, u tih osam plus četiri godine, bio vrlo restriktivan, kao što je poznato, sa različitim posljedicama nekolike verzije „arapskog proljeća“, sve do mučnog povlačenja iz Avganistana (2021), kao i najave povlačenja iz Iraka (sporazum SAD - Irak od 21. septembra - prije dva dana, dakle - koji predviđa potpuno povlačenje američkih i svih stranih trupa iz te zemlje do kraja 2026.

U skladu s tim je i vrlo oprezna i uglavnom uravnotežena formulacija koju je Kamala Haris izgovorila na Demokratskoj konvenciji u avgustu, a koja se odnosi na rat Izraela i Hamasa, ali i na tragediju u Gazi, kojoj smo svjedoci. To je bio maksimum koji se mogao ponuditi tokom predsjedničke kampanje. Kao i u slučaju Ukrajine, i palestinsko pitanje - u neposrednoj budućnosti - je direktno zavisno od rezultata izbora u novembru.

ODLUČUJUĆI MOMENTI
Na unutrašnjem planu se takođe ponavlja uobičajena (izuzeci iz vremena Regana su prošlost) republikanska populistička hiper-neoliberalna priča o potpunim poreskim relaksacijama i planovima o „efikasnosti vlade“ - u čemu podrška Trampu dolazi i od milijardera Elona Maska, koji u lideru MAGA i u argentinskom predsjedniku Havieru Mileiu vidi gotovo profetske lidere ekonomije bez ikakvih stega državne intervencije - dok gospođu Haris portretiše kao komunističku liderku (?!), koja želi da uništi kapitalizam i slobodno tržište.

Za te ideološke konstrukcije i montaže republikanskom taboru „pomaže“ i demokratski potpredsjednički kandidat, guverner Minesote Tim Volc (Walz), čije socijalno-ekonomske ideje (proširenje zdravstvene zaštite, „ručak za svu djecu”ž“) izazivaju sablazan u konzervativno-populističkom taboru.

Kada se tome doda duboko kontroverzni „Projekt 2025“ - dokument od 900 strana koji predviđa značajno proširenje izvršnih predsjedničkih ovlaštenja i koji bi nametnuo jednu ultra-konzervativnu socijalnu viziju američkog društva - a što je Tramp konačno pomenuo kao program sa kojim je saglasan, jasno je da je jaz između dva pola američke politike ogroman i nepomirljiv. A kada se pridoda još i pitanje imigranata - nepomirljivost i nesaglasnost, posebno u živopisno-ksenofobičnoj interpretaciji Donalda Trampa („imigranti jedu vaše kućne ljubimce“) - dobijaju upravo istorijske proporcije.

(Oduševljenje crnogorskog premijera Milojka Spajića „Projektom 2025“ nećemo posebno analizirati, ali je svakako interesantno da ga je on izjednačio sa tzv. Programom Evropa Sad 2. Koliko je to bilo pametno - saznaćemo u skoroj budućnosti.)

BALKANSKE REFLEKSIJE

Čak i ovlašni pregled političkih pozicija balkanskih i nekih evropskih lidera prema mogućnosti da se Donald Tramp vrati u Bijelu kuću je najbolje objašnjenje o čemu se tu zapravo radi.

Mađarski premijer Orban i njegov ministar vanjski Sijarto ne kriju oduševljenje, koje se može prepoznati i u Vučić-Dodik medijima u Srbiji i u Banjaluci, ali i u srpsko-ruskim medijima u našoj zemlji. Na tom „spisku“ su, svakako i ranjeni premijer Fico u Slovačkoj, kao i, bar za sada, zaustavljena liderka francuske ekstremne desnice Le Pen. Tu je i Salvini, poštovalac i simpaziter Trampa u Italiji.

To, pored ostalog, pokazuje što bi čekalo Zapadni Balkan i Crnu Goru, ukoliko se našim prostorima, pored i povrh ambasadora Hila u Beogradu, bude bavio i Ričard Grenel, vodeći Trampov diplomata posljednje godine mandata, ali i vrlo aktivni promoter interesa Vučićeve Srbije i agitator srpskih glasova za Trampa u SAD.

Međutim, situacija na našim prostorima, s obzirom na verziju „pax Americana“ prema Zapadnom Balkanu u posljednje četiri godine, neće biti dramatično bolja ni poslije (moguće, vjerovatne) pobjede Kamale Haris. Biće potrebni veliki i udruženi napori svih evro-atlantskih političkih snaga, iz svih šest zemalja bašeg regiona, da se, nadamo se, demokratskoj Bijeloj kući objasni potreba i interes napuštanja politike povlađivanja režimu Aleksandra Vučića.

To neće biti nimalo lak i jednostavan zadatak. To pokazuje i nedavno potpisivanje energetskog sporazuma SAD-Srbija, kao i kontinuirano djelovanje i izjave ambasadora Hila, ali i nastupi novog DAS - zamjenika pomoćnika državnog sekretara - Aleksandera Kasanofa, koji je na tom mjestu naslijedio nama dobro znanog Gabriela Eskobara.

Za promjene u Crnoj Gori, u kontekstu američke diplomatske reprezentacije, moraćemo, sva je prilika, da sačekamo promjenu u Beogradu. Ambasador Hil je neprikosnoveni lider među ambasadorima SAD u regionu, sa manje ili više vidljivim linijama subordinacije - od zemlje do zemlje.

Crna Gora je posljednjih godina iskusila jednu interpretaciju američke politike, odnosno diplomatije, koja je odudarala od svih ranijih iskustava, stečenih u intervalu 2006-2018, da se ograničimo na period po obnovi nezavisnosti.

Promjena te prakse, (ako i) kada do nje dođe, biće i nagovještaj značajnih korekcija vladajuće američke politike prema nama i našem susjedstvu.

Do tada ćemo ostati uporni i dosljedni u stavu da je iskrenost i otvorenost u iskazu i nastupu znak prijateljstva, a ne nečega što to prijateljstvo kompromituje i negira.

Izvor:Pobjeda