U jednom dijelu novog dokumentarca "Hoking" na PBS televiziji, čuveni fizičar postavlja važno pitanje.

“Nekada se pitam”, kaže on, “da li sam poznat zbog mojih kolica i invaliditeta, koliko i zbog kojih otkrića”.

On ne nudi odgovor, ali je jasno da je režiser bio ubijeđen da je Stiven Hoking vrijedan zbog svog naučnog rada.

Naravno, priča o njegovoj bolesti je takođe interesantna. Hoking je dobio dijagnozu propadanja mišića, poznatu kao ALS, Lui Gerigova bolest i bolest motoričkih neurona, a ljekari su mu dali samo dvije godine života od pojave prvih simptoma.

Ipak, pola vijeka kasnije, taj 71-godišnji naučnik, sada potpuno paralizovan, vrijedno radi na rješavanju misterija svemira.

Međutim, da li su otkrića zaista katapultirala Hokinga u vrh fizike? Mnogi misle da jesu.

Fizičar Kalifornija teka Kip Torn kaže u filmu: “Zarobljen u beskorisnom tijelu, on bi mogao da se kreće brzinom svjetlosti kroz svemir i vidi stvari koje ne vidi niko drugi”. Ipak je on, prema mišljenju mnogih, najveći fizičar poslije Ajnštajna.

Ali nije tako.

“To su gluposti”, rekao je Hoking kada su ga novinari pitali da li smatra da je on zaista prvi poslije Ajnštajna.

Ipak, nema sumnje da je on doprinio u ključnoj mjeri i teoriji relativiteta i kvantnoj fizici. Došao je na ideju da je Veliki prasak nastao iz singulariteta, tačke tako male i tako guste da je gotovo nijedan od postojećih zakona fizike ne može opisati.

On je shvatio šta se dešava kada crne (ili “sive”) rupe “progutaju” nešto. Takođe, prvi je primijetio da crne rupe mogu isparavati, u početku sporo, a zatim sve brže i brže dok ne eksplodiraju.

Ta ideja je u početku bila ismijevana, a sada je uvrštena u udžbenike.

“Taj rezultat ujedinjuje i kvantnu i teoriju relativnosti, kao i termodinamiku”, kaže Bernard Kar, jedan od njegovih bivših studenata.

To bi bilo izuzetno da je istinito, ali nije.

Hokingovo zračenje, koje napušta crne rupe, samo približava te udaljene oblasti fizike, ali ih ne ujedinjuje.

Spojiti teoriju relativiteta i kvantnu fiziku je nešto što je Ajnštajn pokušavao da učini u posljednje dvije decenije svog života, a što mu nije pošlo za rukom.

Najbolji način za konačno ujedinjenje je teorija struna, naravno, ako se ispostavi kao tačna.

“Kratka istorija vremena”, Hokingov bestseler, objavljena je prvi put 1988.

“Želio sam da je čitaju milioni ljudi širom svijeta”, kaže on u filmu.

"Osjećao sam da masovno tržište želi da sazna kako je nastao svemir"

Njegovi izdavači mislili su da od toga nema ništa, ali je knjiga prodata u mnogo više primjeraka nego što je autor predvidio.

Razlog je to što on neke od najvećih misterija kosmosa opisuje vrlo razumljivim i jednostavnim jezikom.

Ipak, jedan književni kritičar magazina "Tajm" Pol Grej kaže: “Ljudi kupuju knjige iz brojnih razloga: ili žele da ih pročitaju, misle da će je pročitati ili žele da impresioniraju druge, tako što će učiniti da misle da su je već pročitali”. To da li su svi koji su kupili knjigu Stivena Hokinga istu zaista i pročitali je sasvim druga stvar.

Ništa od toga ne sugeriše da Stiven Hoking nije jedan od najvećih fizičara našeg doba – on to jeste i bio bi to čak i da je boljeg zdravlja.

Njegova bolest, s druge strane i njegova odlučnost da nastavi dalje bez obzira na teškoće, čini njegov život toliko inspirativnim.

On je, kako kaže još jedan njegov student, “najtvrdoglavija osoba koju poznajem”.

Dokumentarac “Hoking” bilježi sjećanja velikog naučnika, kao i utiske njegove sestre, prve supruge i mnogih kolega.

Nećete čuti ni glas njegove druge supruge. Ona je bila jedna od njegovih bivših medicinskih sestara, od koje se razveo poslije 11 godina braka i poslije skandaloznih glasina.

“Štampa je pisala o potpuno neosnovanim optužbama”, kaže on, “da sam bio žrtva porodičnog nasilja. To je bio odvratan napad na našu privatnost”. (On, međutim, ne poriče ništa).

Film je začinjen fotografijama i video snimcima Hokinga kao dječaka, zatim kao studenta univerziteta Oksford, pa kao paralizovanog čovjeka koji može samo pomjerati mišiće u obrazima, kako bi upravljao računarom i sintisajzerom govora.

U dokumentarcu se mogu osjetiti i naznake Hokingovog osjećaja za humor. On se vidi u njegovim pojavljivanjima u “Simpsonovima” i “Zvjezdanim stazama”.

On je zabavan i u stvarnom životu. “Šteta je što niko nije našao eksplodiranu crnu rupu. Da jeste, ja bih dobio Nobelovu nagradu”, rekao je na jednom velikom javnom predavanju.