Referentan društveni okvir predstavlja ulazak stranog (mahom ruskog) kapitala u Crnu Goru, te svjetska ekonomska kriza koja mu je slijedila, ali akcenat je na intimnim, unutrašnjim proživljavanjima i emocijama koje prate događaje. U tekst predstave (dramaturškinja Stela Mišković, saradnica na tekstu Milena Lubarda-Marojević) umetnuti su i djelovi Njegoševih spjevova „Gorski vijenac“ i „Luča Mikrokozma“, te Čehovljevog „Višnjika“, čime je specifično iskustvo tranzicionih lomova u Crnoj Gori dodatno univerzalizovano, i protumačeno kroz jedan filozofski, vanvremenski diskurs.
Uspjelo nadovezivanje
Građa predstave ulančava se asocijativno, priče se nadovezuju jedna na drugu po principu toka svijesti, tečno i glatko. Tužne, potresne, humorom ili ironijom obojene scene artikulišu zajednički problem kojeg generišu kapitalistički sistem, finansijska kriza i mijenjanje ili pak propadanje osnovnih ljudskih vrijednosti, pri čemu se neprekidno potresno zadire u ono izloženo, ranjivo i povrijeđeno u čovjeku, tj. u suštinu ljudskosti same. Otvaraju se mnoga pitanja kroz mnogostruke vizure, bez pojednostavljivanja, pa se tako problematizuje hiper-materijalizovana kultura, pohlepa, površnost, te težnja da se novac stiče bez ikakvog truda i moralnih skrupula, ali ne sama potreba da se on ima; ukazuje se na korumpiranost vlasti, bahatost ruskih novobogataša, ali i na pasivno, nesolidarno društvo. Očevi i vrijednosti koje oni simbolizuju uzvišeno su naivni za današnjicu, ali ne ostavljaju se neupitnima, kao što ni batrganja potomaka među pokidanim nitima raspadnutog kapitalističkog sna ne vode nužno u praznine ništavila, nego imaju potencijal i da iscrtavaju neka nova obličja smisla. Kroz izbor da se temi priđe sa različitih strana i da se osvijetle mnogi aspekti, materijal uzet iz života geniozno je u ovoj postavci nadgrađen finom ironijom, koja spaja pesimizam saznanja sa višom vedrinom, i nosi potencijal razumijevanja totaliteta.
Hipnotička preciznost
U skladu sa tim, glumačka igra nijansirano, neuhvatljivo varira u rasponu od hiperdokumentarističkog realizma do razigranog, suptilno ironičnog prenaglašavanja. U projektu učestvuje veći dio ansambla CNP-a: Ana Vujošević, Dušan Kovačević, Dragan Račić, Emir Ćatović, Gorana Marković, Gojko Burzanović, Jadranka Mamić, Kristina Stevović, Mišo Obradović, Momo Pićurić, Nada Vukčević, Olivera Vuković, Petar Burić, Radmila Božović, Srđan Grahovac, Stevan Radusinović, Slobo Marunović, Slavko Kalezić, Zoran Vujović i Žaklina Oštir. Svi glumci nastupaju hipnotički precizno, posvećeno i sugestivno, ne samo u izuzetno emotivnom i iskrenom predstavljanju likova, nego se tečno preobražavaju i u životinje, šumu, berzanske akcije, knjige, novac itd. Oni prelaze iz jedne uloge u drugu, pri čemu po jedan glumac pripovijeda monološki svaku od 15 priča, dok ostali odigravaju pripovjedano, razigravajući, produbljujući i podcrtavajući izgovoreno. Zgusnutost emotivne jačine i katarzične potresnosti prikazanih ispovijesti povremeno je „olabavljena“ tonovima nonšalantnosti, opuštenosti, zaigranog izlaženja iz uloga (npr. dobacivanje teksta od suflerke iz prvog reda partera, dozivanje jednog od glumaca da prevodi sa ruskog, i sl.), čime su glumci u iskustva ljudi čije priče izgovaraju simbolično utisnuli i sopstvene identitete. Uz to, oni se povremeno, stojeći uz rub pozornice, obraćaju direktno publici, ili čak silaze sa pozornice, simbolički brišući razdvojenost i stvarajući prostor u kojem se posredovana iskustva snažno osjećaju kao zajednička.
S obzirom da koncept predstave počiva na snazi teksta i glumačkoj posvećenosti i vještini, scenski prostor je ogoljen, gotovo prazan. Malobrojni rekviziti koji se upotrebljavaju – sanduk, biciklo, ljestve, listovi papira, dva ventilatora koriste se na mnogobrojne, funkcionalne, ali i poetsko-metaforičke načine, za stvaranje sugestivnih slika koje posreduju atmosfere i značenja (recimo, građenje kule od papira i njeno rušenje, vazduh iz ventilatora koji raznosi te papire ostavljajući pustoš, i sl.).
Lucidan izbor
Predstava „Očevi su grad(ili)“ vrlo je lucidan i uspješan repertoarski izbor Crnogorskog narodnog pozorišta i izuzetno je značajna za crnogorski pozorišni život u ovom trenutku. Ovaj projekat uveo je na pravi, tematski relevantan i umjetnički značajan način dokumentarno pozorište u crnogorski teatar i zadovoljio već duže vremena goruće prisutnu potrebu da se ovdašnje pozorište misli kao „istina na sceni“, tj. da nas se snažno (do)tiče. Tinjajuća nježnost i razumijevanje u koje su se u konačnici slile mnoge snažne emocije posredovane sa pozornice, ozračile su i naš cjelokupni pozorišni prostor, stvarajući snažan, prijeko potreban i gotovo zaboravljen osjećaj zajedništva.
Poziv na osviješćenost, solidarnost i odgovornost
U predstavu je utkano i nekoliko originalnih songova (kompozitor Aleksandar Kostić), koji organski proizilaze iz priča i imaju različite, često i istovremene funkcije, emotivnog vrhunca, ironičnog odmaka, te društvenog komentara. Pri njihovom izvođenju glumci upotrebljavaju mikrofone, što sugeriše isprepletenost individualnog i društvenog, te potrebu da se o bitnim društvenim pitanjima, ovdje posredovanim kroz intimna iskustva i javno govori. U tom smislu naročito je zanimljiv posljednji song „Mi tu postojimo“, koji se nadovezuje na priču mještanke o privatizaciji Svetog Stefana. Ovaj song se jedini izvodi horski, čime ono što glumci pjevaju, o tome kako mi ovdje postojimo, te smo upravo mi odgovorni za svoje postojanje ovdje, postaje kolektivni glas, publike, ali i društvenog okruženja uopšte, koji sugestivno poziva na osviješćenost, solidarnost i odgovornost.
(Izvor:Pobjeda)
