Osteoartroza ili osteoartritis je najčešća hronična reumatska bolest, neizostavno vezana za proces starenja. S obzirom na to da dovodi do promjena na zglobovima poznata je i kao degenerativni reumatizam. U osnovi bolesti je propadanje zglobne hrskavice, oštećenje kosti u okolini zgloba i stvaranje nove kosti, odnosno osteofita. 

- Kod starijih od 70. godina osteoartroza je prisutna kod više od 90 odsto žena i 80 odsto muškaraca. Nekad je ovaj proces praćen i razvojem lokalnog zapalenja, a pacijenti se žale na bol, smanjenu pokretljivost i nestabilnost zgloba, kao i na njegovu deformaciju i otok. Osteoartroza najčešće zahvata zglob koljena, kada govorimo o gonartrozi, a ako je u pitanju kuk, onda je to koksartroza. Proces može da zahvati i zglobove šake, kao i međupršljenske zglobove. Za dijagnozu je obično dovoljan samo klinički pregled, dok je za procjenu težine osteoartroze najčešće potreban i rendgenski snimak - objašnjava dr sci. med Ivica Jeremić iz Instituta za reumatologiju Srbije. 

* Šta utiče na brzinu razvoja osteoartroze? 

- Više činilaca, među kojima je jedan od važnijih genetika. Gojazne osobe su posebno rizična grupa, jer prekomjerna težina opterećuje zglobove, a naročito zglob koljena i kuka. Gojazne osobe obolijevaju ranije, imaju težu kliničku sliku i trpe jači bol. Gojaznost pogoršava i artrozu šaka, bez obzira na to što šake nisu opterećene težinom tijela. Prekomjerna fizička aktivnost i konstantno ponavljanje određenih radnji, gdje pojedini zglobovi previše trpe, takođe dovode do ubrzanja osteoartroze. Tako profesionalni trkači skoro neizostavno dobijaju artrozu koljena. S druge strane, ni potpuna neaktivnost nije dobra, jer su i tada zglobovi ugroženi. Najbolje je umjereno bavljenje sportom, u kome se ojačavaju mišići koji stabilizuju zglob, a hrskavica se previše ne troši. 

* Koje su specifičnosti navedenih osteoartroza? 

- Osteoartroza koljena se češće javlja kod žena. Prvi simptom je bol u koljenu, a sa napredovanjem bolesti može da se javi i otok, deformacija koljena i otežan hod. U koljenu, prilikom pokretanja, može da se osjeti pucketanje, koje se javlja zbog oštećene hrskavice. Bolest se brže razvija kod osoba koje su ranije povređivale koljeno, operisale meniskus ili imale deformaciju u zglobu, poznatu kao "O" ili "H" noge. 

* A kada je riječ o kuku? 

- Artroza kuka je nešto češća kod muškaraca. Bolest počinje bolom u preponi koji se progresivno pojačava otežavajući hod. Pacijenti često imaju prinudan položaj u kome kuk drže blago povijen. Kod određenog broja bolesnika stanje se brzo pogoršava, pa oni već za nekoliko mjeseci moraju da se podvrgnu operaciji zamjene kuka. 

* Da li sa zglobovima šaka probleme imaju više muškarci ili žene? 

- Osteoartroza šaka češće pogađa pripadnice ljepšeg pola. Pacijentkinje obično navode da su tegobe počele sa ulaskom u menopauzu, bez obzira na to što ne postoji dokazana jasna veza ženskih polnih hormona i razvoja bolesti. I psihosocijalni faktori u velikoj mjeri mogu da utiču na način doživljavanja bola. A zna se da je ulazak u menopauzu osjetljiv period u životu većine žena. Osteoartroza šaka zahvata zglobove najbliže vrhovima prstiju. Osim bola, pacijenti često imaju oslabljen stisak, a ponekad im i predmeti ispadaju iz ruku. Napredovanjem bolesti počinju da se javljaju bolna koštana zadebljanja oko zglobova, poznata kao Huberdenovi čvorići. Ponekad su zglobovi i otečeni. Ujutro su obično kratko ukočeni, pa je potrebno oko 15 minuta da bi normalno profunkcionisali. Pošto pacijent obično prvo pomisli na ozbiljniji reumatoidni artritis, treba da zna da on češće zahvata zglobove bliže šaci i zglobove ručja. 

* Kako nastaje osteoartroza zglobova između kičmenih pršljenova? 

- Kod ovakvih procesa formira se nova kost. Ona može da pritiska korjenove nerava, koji izlaze iz kičmene moždine, zbog čega se javlja jak bol. Hronični bol u vratu i donjem dijelu leđa često je izazvan artrozom međupršljenskih zglobova. 

* Koliko je osteoartroza teška bolest i kako se liječi? 

- Kod većine ona ne ugrožava život. Međutim, kod izvjesnog broja izaziva hroničan bol i može da dovede do određenog stepena invaliditeta. Osobe sa hroničnim bolom često razvijaju depresivne simptome i imaju prilično narušen kvalitet života. Liječenje je usmjereno na uklanjanje simptoma, zaustavljanje procesa bolesti, rehabilitaciju i osposobljavanje oboljelog za rad i svakodnevni život, kao i psihosocijalna podrška. Većina intervencija ima umjeren tok, pa je potrebno kombinovati nekoliko vidova liječenja. 

* Šta se najprije prepisuje pacijentu? 

- Prvo mogu da se koriste lijekovi za olakšavanje bolova. Većina obično ima periode kada su tegobe više izražene, a vezane su za promjene vremenskih prilika, težak fizički rad ili izlaganje hladnoći. Uzimanje lijekova protiv bolova tokom nekoliko dana značajno se olakšavaju tegobe. Najbezbjedniji za većinu su različiti preparati paracetamola. Nesteroidni antiinflamatorni lekovi diklofenak, ibuprofen, naproksen su efikasniji, ali imaju više neželjenih dejstava. Najčešće oštećuju sluzokožu želuca, što može da predstavlja veliki problem, naročito kod starijih pacijenata kod kojih je osteoartroza i najrasprostranjenija. Zato se preporučuje alternativa u vidu lokalnih antireumatskih masti na bazi diklofenaka, nimesulida, ketoprofena... 

* Koliko su antireumatske masti efikasne? 

- Njihovom primjenom se podstiče koncentracija lijeka na oboljelom mjestu, koja je gotovo istovetna kao prilikom oralnog uzimanja. Uz to, koncentracija lijeka u krvi je značajno manja kao i neželjeni efekti. Primjenom antireumatskih masti posebno dobri efekti se postižu kod artroze šaka. Ukoliko se nanose uveče pred spavanje, jutarnje tegobe su zanemarljive. Kod artroze koljena,a posebno su djelotvorni preparati kapsaicina, supstance koja se dobija iz ljute paprike. Njihova mana je što imaju žareći efekat koji može biti neprijatan, a naročito mora da se vodi računa da ne dospiju u oči. U nekim situacijama direktno u zglob daju se i kortikosteroidi, čiji je efekat individualan. Kod pojedinih pacijenata dovodi do velikog simptomatskog poboljšanja, dok je kod drugih efekat prilično kratkotrajan. 

DODATAK ISHRANI 

Na tržištu postoji ogroman broj preparata koji se u terapijske svrhe uzimaju kao dodatak ishrani, mada za većinu postoje relativno mali dokazi o kliničkoj efikasnosti. Dokazano je da bol, kao i napredovanje bolesti, donekle može da se smanji uzimanjem glukozamin fosfata i hondroitin sulfata. Da bi se ispoljila puna efikasnost, dnevno treba unijeti bar 1.500mg glukozamin fosfata, zbog čega na pakovanju uvijek provjerite koncentraciju. Često se dešava da fosfata ima značajno manje nego što treba. Smanjenje bola uz ovaj preparat može da traje i nekoliko nedjelja nakon uzimanja, pa se preporučuje u ciklusima od po tri mjeseca, sa jednomjesečnom pauzom između. Na smanjenje bola utiče i kurkuma, đumbir ili litozin koji se nalazi u šipurku - kaže dr Jeremić.

VAZDUŠNI ĐONOVI

 Metode fizikalne terapije su gotovo obavezan vid liječenja. Fizičkim vježbama se izgrađuju jači mišići koji rasterećuju zglob i značajno olakšavaju bol. Različite elektroprocedure, magnetoterapija i laseri takođe su terapeutski važni. Različita ortopedska pomagala su korisna posebno kod artroze koljena kada postoji deformitet. Žene sa ovim problemom ne bi trebalo da ne nose štikle već udobnu ravnu obuću sa mekanom podlogom, kada god je to moguće. Najbolje bi bilo da nose obuću koja ima vazdušne đonove - savjetuje dr Jeremić, pišu Novosti.